Proje ekibimizden Zehra Gürsoy Mahdy TÜRKİYE VE YUNANİSTAN ARASINDAKİ KRİZLERDE LİDER ALGILAMALARI başlıklı doktora tezini 24 Şubat 2021 tarihinde gerçekleştirilen savunma toplantısında sundu. Dr. Zehra Gürsoy Mahdy'nin doktora tezi jüri üyelerimiz tarafından değerlendirildi ve oybirliği ile başarılı bulundu.
Dr. Zehra Gürsoy Mahdy'e akademik başarılarının sürmesi dileğiyle projemize katkıları için teşekkür ederiz.
Doktora tez izleme ve savunma jürisinde yer alarak değerli görüşlerini ve desteklerini bizlerle paylaşan öğretim üyelerimize içtenlikle teşekkür ederiz.
Dr. Zehra Gürsoy Mahdy'nin "TÜRKİYE VE YUNANİSTAN ARASINDAKİ KRİZLERDE LİDER ALGILAMALARI " başlıklı doktora tezi “Türkiye’de Dış Politika Krizlerinde Karar Verme ve Kriz Yönetimi Süreç Analizi” başlıklı TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No: 112K172) tarafından desteklenmiştir.
Bu makale TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No.: 112K172) Desteğiyle Hazırlanmıştır.
Fuat Aksu, "Protracted Conflicts and Foreign Policy Crises in Turkish Foreign Policy", New Concepts and New Conflicts in Global Security Issues, Eds. R. Kutay Karaca and Fatma Zeynep Özkurt, İstanbul: İstanbul Gelişim University Press, 2017: 65-98.
*Bu makale TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No.: 112K172) Desteğiyle Hazırlanmıştır.
Fuat Aksu, Türk Dış Politikasında Karar Alma ve Kriz Yönetimi Süreç Analizi, İstanbul: Dış Politika ve Kriz İncelemeleri Yay., 2017
Tek adam kimmiş bir kere daha öğrensinler
Meydanı boş bulduklarını sandıkları anlarda, orta yerlere dökülüyorlar.. Mustafa Kemal'i ve Cumhuriyeti karalamak için, her fırsatı kullanıyorlar.. Cumhuriyeti ve onun kurucusuna insafsız saldırılar yapıyorlar.. Bugünün şartlarında o yılları yargılıyorlar kafalarınca.. Söyledikleri şeylerin çoğu ise yalan ve dolan..
Onları her dinleyişte, mahalle ağzıyla, içimi bir "Nefretlik duygusu" kaplıyor.. "Haydi bre maskaralar" demekten kendimi alamıyorum..
Son günlerdeki gelişmelerden sonra o tiplere buradan bir gerçek öyküyü anlatmak gereksinimi duydum.. Pek bilinmeyen ve hatta hiç bilinmeyen bir öykü.. Körpecik bir Cumhuriyet ve onun başındaki o "TEK ADAM kimmiş" bir kere daha öğrensinler diye..
O TEK ADAM ki, cezalandırmak için bir Türk erini kendilerine hedef alan Büyük Britanya İmparatorluğu'na, "Er Musa ceza görmeyecektir. Gerekirse, Türkiye, Er Musa için İngiltere ile savaşacaktır" diyebilen..
Proje Sonuç Raporu'ndan
ÖNSÖZ
“Türkiye'de Dış Politika Krizlerinde Karar Verme ve Kriz Yönetimi Süreç Analizi” Projesi Türkiye’de Cumhuriyet dönemi dış politika krizlerini incelemektedir. Dış politika krizlerinde karar alma sürecinin işleyişi, karar alıcıların kriz yönetim stratejilerindeki tercihleri örnekler üzerinden analiz edilmektedir. Türkiye’nin dış politika tarihinde Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından ve Cumhuriyet’in ilanından günümüze dış politika gündemi pek çok uyuşmazlık, çatışma, kriz ve savaşlarla meşgul olmuştur. Bunlardan bir kısmı doğrudan Türkiye’nin tarafı olduğu gelişmeler olmakla birlikte bir kısmı uluslararası/bölgesel sistemin üretmiş olduğu gelişmelerdir.
Bu yıl Prag'da düzenlenen ECPR 2016 General Conference'da proje ekibinden arkadaşlarımızla Türkiye'nin Dış Politika Krizlerine ilişkin bulgularımızı ve güncel kriz örneklerimizden örnekleri tartışmaya açtık.
"Avoiding or Triggering War: Crisis Management Strategies in Turkish Foreign Policy" başlıklı Panelde aşağıdaki başlıklarda sunumlar gerçekleştirildi:
2015 Süleyman Şah Türbesi Krizi
ÖZET
22 Şubat 2015 tarihinde Türkiye'nin Suriye topraklarında gerçekleştirmiş olduğu "Şah Fırat Operasyonu" ile Süleyman Şah Türbesi'ni Türkiye-Suriye sınırı yakınındaki Eşme Köyü'ne nakletmesi ile ortaya çıkan kriz durumu. Söz konusu operasyon Suriye merkezi yönetimi haberdar edilmeden, bir anlaşma yapılmadan gerçekleştirilmiş olduğu için Türkiye-Suriye ilişkilerinde yeni bir uyuşmazlık-çatışma-kriz yaratmıştır. 1921 Ankara Anlaşması, 1923 Lozan Barış Antlaşması gereğince söz konusu bölge Türkiye'ye aittir. 2010 sonrasında Suriye'de başlayan iç çatışmalar sonucunda Suriye yönetiminin bölgedeki kontrolünü yitirmesiyle S
Düzenlenen operasyona gerekçe olarak "askeri gereklilikler" gösterilmiş, bu ise Türkiye'de hükümete sert eleştirilerin yapılmasına neden olmuştur.üleyman Şah Türbesi'nin güvenliği tehdit altına girmiştir. Yapılan askeri operasyon sonucunda türbede bulunan sandukalar ve değerli emanetler Suriye sınırında bulunan Eşme Köyü'ne getirilmiş ve burada hazırlanan geçici türbede muhafaza edilmiştir.
Yapılan açıklamalarda güvenliğin yeniden tesisi ile türbenin önceki yerine nakledileceği belirtilmiştir. Suriye merkezi yönetiminin bilgi ve oluru olmadan gerçekleştirilen yer değişikliği ve askeri operasyon Suriye'nin tepkisini çekmiştir. Diğer yandan Suriye topraklarında bir Suriye vatandaşına ait araziye türbenin geçici olarak yerleştirilmiş olması ve güvenli bölge tesis edilmesi özel hukuk açısından da tartışmalı bir durum yaratmıştır.
Düzenlenen askeri operasyon sırasında bölgedeki Suriyeli Kürt gruplarla işbirliği yapılmış olması ve bu grupların PKK ile bağları ise başka bir tartışma konusunu oluşturmuştur.
Krizin Arka Planı: 2010 yılından itibaren Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerin bozulması yeni krizlere zemin hazırlamıştır. Bunlardan biri de Suriye sınırları içerisinde yer alan ve hukuki - siyasi olarak antlaşmalarla Türkiye'ye ait olan Süleyman Şah Türbesi'nin statüsüne ilişkindir. 2010-2015 zaman diliminde Suriye'de ortaya çıkan istikrarsızlıklar ve iç çatışmalar Süleyman Şah Türbesi'nin güvenliğinin sağlanması açısından belirgin risk, tehlike ve tehditlerin varlığına işaret etmiştir. Bölgede Suriye merkezi yönetiminin denetiminin olmaması ve çatışmaların seyrine göre farklı silahlı grupların, aşiretlerin bölgede etkinlik kurmaları Süleyman Şah Türbesi'nin güvenliğini de tehdit eder hale gelmiştir. Özellikle IŞİD'in bölgedeki varlığını arttırmış olması ve Türkiye'nin de bu örgütün hedefi haline gelmesi kaygıları arttırmıştır. 2014 yılında Türkiye'nin Süleyman Şah Türbesi'nin güvenliğini sağlamak amacıyla çeşitli önlemler almaya ihtiyaç duyduğu gözlenmektedir. Nitekim TBMM 2 Ekim 2014 tarihinde kabul etmiş olduğu tezkere ile hükümete yetki vermiştir. Karar aşağıdaki gibidir:
".... Öte yandan, uluslararası hukuk uyarınca Türk toprağı kabul edilen Süleyman Şah Saygı Karakolu’na dönük güvenlik riski de artmıştır.
Yukarıda belirtilen tüm gelişmeler, Türkiye’nin rejimin ve terör gruplarının gerçekleştirebileceği her türlü saldırıdan, ayrıca Suriye’deki belirsizlik ve kaos ortamından en fazla etkilenebilecek ülke konumunda olduğunu teyit etmektedir.
Bu çerçevede, ulusal güvenliğimizi tehlikeye atabilecek her türlü tehdide ve eyleme karşı, uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarımız doğrultusunda gerekli önlemlerin tespiti ve uygulanması önem taşımaktadır. Türkiye’nin ulusal güvenliğine yönelik terör tehdidi ve her türlü güvenlik riskine karşı uluslararası hukuk çerçevesinde gerekli her türlü tedbiri almak, Irak ve Suriye’deki tüm terörist örgütlerden ülkemize yönelebilecek saldırıları bertaraf etmek ve kitlesel göç gibi diğer muhtemel risklere karşı güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak, kriz süresince ve sonrasında hasıl olabilecek gelişmeler istikametinde Türkiye’nin yüksek menfaatlerini etkili bir şekilde korumak ve kollamak, gelişmelerin seyrine göre ileride telafisi güç bir durumla karşılaşmamak için süratli ve dinamik bir politika izlenmesine yardımcı olmak üzere hudut, şümul, miktar ve zamanı Hükümetçe takdir ve tayin olunacak şekilde, Türk Silahlı Kuvvetlerinin gerektiği takdirde sınır ötesi harekât ve müdahalede bulunmak üzere yabancı ülkelere gönderilmesi ve aynı amaçlara yönelik olmak üzere yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunması, bu kuvvetlerin Hükümetin belirleyeceği esaslara göre kullanılması ile risk ve tehditlerin giderilmesi için her türlü tedbirin alınması ve bunlara imkân sağlayacak düzenlemelerin Hükümet tarafından belirlenecek esaslara göre yapılması için, Anayasanın 92’nci maddesi uyarınca Hükümete bir yıl süreyle izin verilmesi, Genel Kurulun 2.10.2014 tarihli 2’nci Birleşiminde kabul edilmiştir."[1] Tezkerede dikkati çeken iki önemli husus gözükmektedir. Bunlardan ilki “uluslararası hukuk uyarınca Türk toprağı kabul edilen Süleyman Şah Saygı Karakolu’na dönük güvenlik riski”nden söz edilmesi, diğeri ise “…gelişmelerin seyrine göre ileride telafisi güç bir durumla karşılaşmamak için süratli ve dinamik bir politika izlenmesine yardımcı olmak üzere…” ifadeleridir. Hükümetin diğer faktörler yanında Süleyman Şah Türbesi’ne yönelik tehdit algılamalarını giderecek önlemleri 2015 yılından önce planlamaya başladığı söylenebilir.[2]
Çatışma - Kriz ilişkileri açısından değerlendirildiğinde Süleyman Şah Türbesi'ne ilişkin iki ülke arasında doğrudan bir uyuşmazlığın bulunmadığı söylenebilir. Kriz öncesi evrede, Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerin 2010 yılında gerginleşmesinden önce bu konudaki görüş alışverişinin Süleyman Şah Türbesi'nin kurulacak Teşrin Barajı dolayısıyla yeniden su altında kalmasına ilişkin riskler konusundadır. Ancak iki ülke arasında imzalanan anlaşma ile Süleyman Şah Türbesi ve müştemilatının tahkim edilmesine karar verilmiş ve proje çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu niteliğiyle söz konusu kriz Suriye - Türkiye ilişkilerinde tekrarlayan çatışma içerisinde ortaya çıkan bir kriz özelliği göstermemektedir.
Türkiye'nin askeri gereklilikleri gerekçe göstererek Süleyman Şah Türbesi'ni Türkiye sınırına yakın Eşme Köyü'ne taşımak için askeri operasyon düzenlemesi Suriye açısından krizin tetikleyicisi eylem olmuştur. Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun ifadesiyle Şah Fırat Operasyonu sırasında 39 tank, 57 zırhlı araç, 100 araç ve 572 personelle Suriye'ye girilmiştir. Dış politika krizi olması bakımından değerlendirildiğinde Türkiye krizi tetikleyen aktör olarak Suriye topraklarında bir askeri operasyon düzenlemeden önce gerekli diplomatik süreçleri tüketmemiştir. Dolayısıyla kriz zamansal sınıflandırma açısından ani kriz niteliğindedir. Tetikleyici eyleme ilişkin karar Türkiye' tarafından mevcut tüm seçenekler değerlendirilerek alındığı ve olası riskler düşünüldüğü için niyet bakımından tasarlanmış kriz özelliği göstermektedir. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın'ın yaptığı açıklamada aşağıdaki ifadelere yer verilmektedir:“...Şimdi operasyonun karar saatini, gününü sizle tabi ki paylaşamam, bununla ilgili bildiğiniz gibi değerlendirmeler her gün yapılır, anlık yapılır. Konuyla ilgili Cumhurbaşkanımızın sevk ve idaresinde, Başbakanımızın koordinasyonunda, Genelkurmay Başkanlığımızın başkanlığında bu karar verildi, bu operasyon yapıldı. Tabii ki bunun bir arka planı var, yani bu karar Cumartesi öğleden sonra verilmedi, şüphesiz bunun bir arka planı var. Bu bölgedeki dinamik güvenlik unsurlarını analiz etmek suretiyle verilmiş bir karardır ve biz isabetli olduğu konusunda en ufak bir tereddüde sahip değiliz."[3]
Diğer yandan Süleyman Şah Türbesi'nin taşınması ve sonrasındaki uygulamalar Türkiye - Suriye ilişkilerinde bu konudaki uyuşmazlığın, dolayısıyla krizin de sürdüğünü göstermektedir. Halihazırda bu niteliğiyle gelişen kriz özelliğine de sahiptir.
Türkiye açısından fiili durum yaratmasına gerekçe oluşturan gelişme Suriye topraklarında iç çatışmalar dolayısıyla Süleyman Şah Türbesi'nin ve burada bulunan askeri personelinin güvenliğini sağlamakta tehditlerin artmış olmasıdır.[4] Süleyman Şah Türbesi'ne yönelik bir saldırının [ki bu saldırının IŞİD kaynaklı olacağı ileri sürülmüştür] gerçekleşmesi durumunda Türkiye'nin kime tepki göstereceğinin belli olmaması istemediği ve kontrol edemeyeceği bir çatışmaya sürüklenebileceği endişesi yaratmıştır. Bu ise askeri ve siyasi karar alıcılar bakımından alınan kararın stresini arttırmıştır. Kriz öncesi evrede siyasi karar alıcıların Suriye yönetimi ile doğrudan iletişim kanallarını kullan[a]mamış olması, diplomatik ilişkilerin kopmuş olması askeri operasyondan Suriye yönetimini haberdar etmeyi engellemiştir.[5] Askeri operasyon sonucunda ortaya çıkan krizde Türkiye'nin muhatabı Suriye olduğu için devletten devlete yaşanan bir krizden söz edilebilir. Kriz sürecinde siyasal karar alıcının operasyonu meşrulaştırmak için ileri sürmüş olduğu gerekçe "askeri gereklilik" olmuştur. Ancak bu gerekliliğin hangi somut bilgilere/verilere dayandırılmış olduğu açık değildir. Tehditin Türkiye açısından yaratmış olduğu önem derecesi ise algısal güvenliğin yanı sıra toprak bütünlüğünü ilgilendirmesi dolayısıyla yüksektir. Yani gerekli önlem alınmadığı, tepki gösterilmediği takdirde gerçekleşecek tehdit / saldırı doğrudan ülke bütünlüğü ve güvenliğine yönelik olarak değerlendirilmiştir. Eğer iddia edildiği gibi Süleyman Şah Türbesi ve güvenliği sağlayan askeri birliğe yönelik bir IŞİD saldırısı riski gerçekleşmiş ve bunun sonucunda Türk askerinin saygınlığını, etkisini zayıflatacak bir eylem gerçekleşmiş olsaydı [örneğin çatışma sırasında Türk askerinin esir alınması, medya önünde infaz edilmesi gibi senaryolar] bu durumda Türkiye'nin bölgesel alt sistemdeki saygınlık ve etkisinde de bir zayıflamanın olacağı düşünülmüştür.
Genelkurmay Başkanlığı'nın operasyon sonrasında basına yapmış olduğu açıklama aşağıdaki gibidir:
"Uluslararası Antlaşmalar ile Türk toprağı olan Süleyman Şah Saygı Karakolu'ndaki manevi değeri yüksek ecdat yadigarı emanetler, Suriye'de ortaya çıkan güvenlik sorunları ve askeri zaruretler nedeniyle, haklarımız saklı kalmak üzere geçici olarak yine Suriye topraklarında bulunan Suriye Eşmesi Köyüne taşınmak üzere getirilmiştir. Geride değerli emanet bırakılmamıştır. Suriye Eşmesi'nde naaşın nakledileceği bölge birliklerimiz tarafından kontrol altına alınmış, bayrağımız göndere çekilmiştir. Şah Fırat Operasyonu sırasında herhangi bir çatışma yaşa
Türkiye'nin gerçekleştirmiş olduğu fiili durum yaratma şiddet içermeyen askeri eylem şeklinde kurgulanmış ve operasyon sırasında herhangi bir şiddet [askeri nitelikte çatışma] gerçekleşmemiştir. nmamış, başlangıç evresindeki intikal esnasında bir personelimiz geçirdiği bir kaza sonucu şehit olmuştur."[6]
Operasyon sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ise aşağıdaki açıklamayı yapmıştır:
"Sevk ve idaresini bizzat takip ettiğim, Sayın Başbakanımızın ve Genelkurmay Başkanımızın harekat merkezinden bizzat yürüttüğü bu operasyon, ecdadımızın bizlere emaneti olan Süleyman Şah Türbesi'ni, savaş şartlarının hakim olduğu Suriye'de daha güvenli bir mevkiye nakletmeyi amaçlamıştır. Gece boyu gerçekleştirilen Şah Fırat operasyonuyla Süleyman Şah Türbesi ve Saygı Karakolu'ndaki tüm emanetler ve orada görev yapan askerlerimiz, salimen ülkemize getirilmiş bulunmaktadır. Operasyon, devletimizin kararı ve uygulamasıyla başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Süleyman Şah'ın naaşı, askerlerimiz tarafından kontrol altına alınan ve şu anda bayrağımızın dalgalandırıldığı, Suriye sınırları içinde sınırımıza 200 metre mesafede bulunan Eşme bölgesine nakl-i kubur ile getirilecektir. Daha önce iki defa yeri değiştirilmiş olan Süleyman Şah Türbesi ve Saygı Karakolu, yine uluslararası hukuk ve anlaşmaların bir gereği olarak yeni mekanında bayrağımızı dalgalandırmaya ve ecdadımızın hatırasını yaşatmaya devam edecektir."[7] Türkiye'nin Suriye sınırları içerisinde gerçekleştirdiği operasyon iki ülke arasındaki ahdi hukuku ve siyasi ilişkileri ilgilendirdiği ve bu statüde tek yanlı bir değişiklik yaratmış olduğu için Suriye açısından bakıldığında Türkiye'yi "saldırgan ülke" pozisyonuna sokmaktadır. Suriye'nin kriz sürecinde Türkiye'ye tepkisi mevcut koşullarda sözlü, diplomatik-siyasi tepki göstermekten öteye gitmemiştir. Bununla birlikte Suriye Hükümeti BM Genel Sekreteri’ne göndermiş olduğu mektup ile Türkiye'nin Suriye'de gerçekleştirmiş olduğu operasyona tepki göstermiş ve 1921 Anlaşmasının ihlali olarak yorumlamıştır.[8]
Operasyon sırasında bölgede faaliyet gösteren koalisyon güçleri ve Özgür Suriye Ordusu'nun durumdan haberdar edildiği ve operasyonu Türkiye'nin tek başına yürütmüş olduğu açıklanmıştır. Oysa ilerleyen süreçte Türk askeri birliklerinin Suriye topraklarına girişi ve çıkışı süresince PYD/YPG güçlerinden destek aldığı görülmüştür. Basında çıkan haberlerde[9] operasyon sırasında yerel Kürt (PYD /YPG) gruplarının askeri birliklerin geçiş koridorunu açtıkları ve geçişi kolaylaştırdıklarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Şah Fırat Operasyonu taktiksel olarak Türkiye'nin askeri güvenlik bağlamındaki zorunlulukları ile bağlantılandırılmış ve bu endişeler operasyon ile giderilmiş olsa da bir krizin yanı sıra Suriye - Türkiye ilişkilerinde yeni bir [çok] uyuşmazlık yaratmıştır. Dolayısıyla kriz yönetimi açısından alınan operasyon kararının rasyonel bir karar olmadığı, kriz yönetim süreçleri açısından da tartışmalı olduğu söylenebilir.
Operasyonun Etki ve Sonuçları:
[1]TBMM 1071 Nolu Tezkere Kararı için bkz.; https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1071.html
[2] 2014 yılında internet üzerinden sızdırılan bazı dinleme kayıtlarında Suriye’deki riskler ve alınacak olası önlemlere ilişkin diyaloglarda Süleyman Şah Türbesi’ne yönelik olası saldırıların da dillendirildiği görülmektedir. Bu konuda bkz.; Bomba Ses Kaydı: Seçim İçin Savaş Planı”, Cumhuriyet, 27 Mart 2014, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/54767/Bomba_ses_kaydi__Secim_icin_savas_plani.html
[3]Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın: “Şah Fırat Operasyonu Türkiye’nin Kendi Kararıdır ve Kendi Kabiliyetleriyle Hayata Geçirilmiştir”, http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/2808/cumhurbaskanligi-sozcusu-kalin-sah-firat-operasyonu-turkiyenin-kendi-kararidir-ve-kendi-kabiliyetleriyle-hayata-gecirilmistir.html
[4] Bu gerekçenin “Süleyman Şah Türbesi ve Saygı Karakolu’nun bulunduğu Türkiye Cumhuriyeti toprağını savunmadıkları, PKK/PYD ile IŞİD terör örgütlerini muhatap aldıkları iddiasıyla Bakanlar Kurulu üyeleri hakkında birer gensoru açılmasına ilişkin” önergenin 24 Mart 2015 tarihli toplantısında TBMM’de görüşülmesi sırasında muhalefetin sert eleştirilerine muhatap olduğu görülmektedir. Önerge hakkındaki tartışmalar için bkz.; https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem24/yil5/ham/b08201h.htm
[5]Genelkurmay Başkanlığı'nın açıklaması için bkz.; http://www.sabah.com.tr/gundem/2015/02/22/genelkurmay-baskanligindan-operasyon-aciklamasi
[6]Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın basın açıklaması sırasında sorulan bir soruya verdiği cevapta Suriye yönetiminin de verilen bir nota ile duruma ilişkin olarak bilgilendirildiğini ifade etmektedir. Bkz.; “Sayın Başbakanımızın dün açıkladığı gibi operasyonun selameti açısından müttefiklerimize bilgi verilmiş, Suriye rejimine de bir nota iletilmiştir. Fakat bahsettiğiniz diğer örgütlerle herhangi bir temas, koordinasyon, yardımlaşma söz konusu değildir." Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın: “Şah Fırat Operasyonu Türkiye’nin Kendi Kararıdır ve Kendi Kabiliyetleriyle Hayata Geçirilmiştir”, http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/2808/cumhurbaskanligi-sozcusu-kalin-sah-firat-operasyonu-turkiyenin-kendi-kararidir-ve-kendi-kabiliyetleriyle-hayata-gecirilmistir.html
Suriye'nin durumdan haberdar edilmesinin 21 Şubat 2015 tarihinde Suriye'nin İstanbul Konsolosluğu'na verilen nota ile gerçekleştiği görülmektedir. Ancak notanın bilgi amaçlı olduğu ve cevabı beklenmeden operasyonun gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Bu durum Suriye'nin Genel Sekreter'e göndermiş olduğu mektupta özellikle vurgulanmıştır. Bkz.; "Identical letters dated 23 February 2015 from the Permanent Representative of the Syrian Arab Republic to the United Nations addressed to the Secretary-General and the President of the Security Council", https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N15/051/57/pdf/N1505157.pdf?OpenElement
[7]Cumhurbaşkasın Erdoğan'ın açıklaması için bkz.; http://www.sabah.com.tr/gundem/2015/02/22/erdogandan-sah-firat-kutlamasi
[8]Mektubun orjinali için bkz.; "Identical letters dated 23 February 2015 from the Permanent Representative of the Syrian Arab Republic to the United Nations addressed to the Secretary-General and the President of the Security Council", https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N15/051/57/pdf/N1505157.pdf?OpenElement
[9]Uğur ERGAN / Selçuk ŞEN, "YPG: Şah Fırat Operasyonu'na destek verdik", Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/ypg-sah-firat-operasyonuna-destek-verdik-28271808
Ana Sayfa - 1981 Limni Adasının Silahlandırılması Krizi
1998 S-300 Füzeleri Krizi Sırasında Karar Alma Sürecinde Yer Alan Kişiler | ||
Makam | İsim | Görev Dönemi |
Cumhurbaşkanı | Süleyman DEMİREL | 16 MAYIS 1993 – 16 MAYIS 2000 |
Hükümet | 55. HÜKÜMET | 30 Haziran 1997 – 11 Ocak 1999 |
Başbakan | A. Mesut YILMAZ | |
Başbakan Yardımcıları |
M. Bülent ECEVİT İsmet SEZGİN |
|
Dışişleri Bakanı | İsmail CEM | |
Milli Savunma Bakanı | İsmet SEZGİN | |
Genelkurmay Başkanı |
Orgeneral İ. Hakkı KARADAYI Orgeneral Hüseyin KIVRIKOĞLU |
30 Ağustos 1994 - 30 Ağustos 1998 30 Ağustos 1998 - 28 Ağustos 2002 |
Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkiler tarihi süreç içinde hep bir çatışma potansiyelini barındırmıştır. 1939’da Hatay’ın Türkiye’ye bağlanmasından sonra bu ülkeyle ilişkilerde bir istikrarsızlığın hakim olduğu söylenebilir. İki ülkenin Soğuk Savaş döneminde farklı bloklar içerisinde yer alması da ikili ilişkilerinde güvenlik eksenli tehdit algılamalarını şekillendirmiştir. Bu bağlamda ulusal sınırlar konusundaki duyarlılıklarına koşut olarak Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yürütmekte olduğu kalkınmaya dönük projeler de Suriye’de endişe ile izlenmiş, özellikle bu bölgede inşa edilen barajlar dolayısıyla Suriye’nin su sorunu yaşadığı iddia edilmiştir.
Bu sorunlu alanlara ek olarak son yıllarda bir başka konu daha ilişkileri etkilemeye başlamıştır; Türkiye’de başlayan ayrılıkçı Kürt hareketine Suriye’nin vermiş olduğu destek.[2], Suriye-Lübnan sınırındaki Helve Kampında ilk konferansını düzenlemiş ve Suriye’nin denetimindeki bölgelerde eğitim faaliyetlerine hız verilmesi yönünde kararlar almıştır.[4] Bu ülkenin PKK’ya vermiş olduğu destek sonucunda Türkiye’nin Güneydoğu’da terör eylemleriyle baş edebilmesi güçleşmiş, uzun erimli bir mücadelenin içine sürüklenirken toprak bütünlüğüne yönelik tehdidin boyutu da artmıştır. Bütün bu endişelere koşut olarak Türkiye’nin Suriye’ye diplomatik yollardan iletmiş olduğu istekler ise yeterince yankı bulmamıştır. Kasım 1984’de ise Cumhurbaşkanı Evren Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a bir mektup göndererek iki ülke arasında sınır güvenliğinin sağlanması ve teröristlerin giriş çıkışlarına son verilmesini öngören bir anlaşmanın yapılmasını önermiş ve öneri Suriye tarafından olumlu karşılanmıştır.[6] 1 Ekim 1989’da Başbakan Özal bir açıklama yaparak Suriye’nin 1987 yılında imzalanan protokolün gereklerini yerine getirmediğine işaret ederek Türkiye’ye karşı izlemekte olduğu düşmanca tutumu değiştirmeden iki ülke arasında işbirliğinin geliştirilemeyeceğini belirtmiştir. Bu bağlamda “eğer Suriye imzaladığı protokole uygun davranmaz ve PKK’ya destek vermeyi sürdürürse, Türkiye de 1987’de imzalanan ikinci protokole uymayabilir ve Suriye’ye saniyede 500 metreküp su vermekten vazgeçebilirdi.”[8] Terör örgütüne destek sağlamakta olduğuna ilişkin ithamlar Suriye tarafından reddedilmiş, Öcalan’ın Suriye’de olmadığı, Bekaa’nın ise Suriye tarafından etkin olarak denetlenemediği söylenmiştir.[10] Ancak bu açıklamaların ardından Türkiye’yi tatmin eden bir iyileşme sağlanamadığı gibi ilişkiler giderek gerilmiştir.
1993 Kasım ayında iki ülke arasında güvenlik konusunda yeni bir protokol imzalanmıştır.[12]
Tüm bu protokol ve açıklamalara karşın Suriye’nin PKK’ya vermiş olduğu destek konusunda yeterli çabayı göstermediği 1995 yılında PKK’nın Suriye sınırını kullanarak Hatay bölgesinde girişmiş olduğu saldırılarda açıkça ortaya çıkmıştır. 24 Kasım 1995 tarihinde Samandağ’dan sınırı geçerek Türkiye’ye sızmaya çalışan PKK grubu ile çıkan çatışma sırasında Suriye sınırına çekilen militanlar takip edilmiş, çatışmalar Suriye sınırı içerisinde de sürdürülmüş, zırhlı birlikler Suriye sınırından içeri girmekle kalmamış aynı zamanda topçu birlikleri de Suriye topraklarına salvo atışlar yapmıştır.[14] verilmiş ve Türkiye’nin Suriye’den istemi açıkça ve kararlılıkla belirtilmiştir;
”Suriye ile ilişkilerimizin normale avdet edebilmesi için Suriye’nin uluslararası ilişkilerin temel norm ve kurallarına uymasını ve aşağıda sıralanan somut taleplerimize olumlu cevap vermesini bekliyoruz.
Buna göre:
Türkiye-Suriye ilişkilerinin Suriye’nin terörizme verdiği destek nedeniyle ciddi zarar gördüğü gerçeğinden hareketle, Suriye’nin bazı yükümlülükleri bulunduğunu resmen kabullenmesini ve terörizme destek konusunda bugüne dek sürdürdüğü tutumunu terk etmesini istiyoruz. Bu yükümlülükler, esas itibarıyla, teröristlere destek verilmemesi, sığınma imkânı sağlanmaması, mali yardımda bulunulmaması hususlarında resmi taahhüdü içermelidir. Suriye aynı zamanda PKK eylemcilerini yargılamalı ve PKK elebaşısı Abdullah Öcalan ile işbirlikçilerini Türkiye’ye iade etmelidir.
Bu çerçevede Suriye;
Kontrolü altındaki topraklarda terörist eğitim kampları kurulmasına ve işletilmesine izin vermemelidir,
PKK’ya silah temin etmemeli, lojistik malzeme desteğinde bulunulmamalıdır,
PKK üyelerine sahte kimlik kartları düzenlememelidir,
Teröristlerin Türkiye’ye resmi yollardan girmelerine ve diğer yollardan sızmalarına sağladığı yardımı kesmelidir,
Terörist örgütün propaganda faaliyetlerine izin verilmemelidir,
PKK’nın Suriye topraklarındaki tesis ve mahallerde faaliyette bulunmasına imkân bulunmasına imkân sağlamamalıdır,
Teröristlerin üçüncü ülkelerden Türkiye’ye geçişlerine imkân tanınmamalıdır.
Bunlara ilaveten Suriye’den terörizme karşı mücadele kapsamındaki bütün faaliyetlerde işbirliği içinde bulunması beklenmektedir.
Suriye bu eylemlerinden derhal vazgeçmediği takdirde, Türkiye doğacak bütün sonuçlarıyla meşru müdafaaya başvurma ve can ve mal kaybından doğacak zararlarının tazminini her şart altında talep etme hakkını saklı tutmaktadır.”[16] 16 Eylül 1998 tarihinde Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş’in Hatay’da yapmış olduğu uyarı niteliğindeki konuşmanın ardından 1 Ekim 1998 tarihinde Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in TBMM’nin açılışında yapmış olduğu konuşma Türkiye’nin kararlılığını ifade ederken zorlayıcı diplomasi stratejisinin yürürlüğe konulduğunun da işareti sayılmalıdır. 6 Ekim 1998 tarihinde Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek’in başlattığı mekik diplomasisi sırasında Türkiye kendisine istemlerini sıralamış olduğu bir metin vermiş ve iki ülke arasındaki ilişkilerin yeniden normale dönebilmesi için Suriye’nin dile getirilen istemler konusunda somut adımlar atması gerektiği belirtilmiştir. Büyük ölçüde 23 Ocak 1996 tarihinde Suriye’ye verilen metinle aynı içeriğe sahip olan metin 20 Ekim’de imzalanan Adana Protokolü’ne de ek olarak girmiştir.
9 Ekim’de Öcalan’ın Suriye’den çıkartılmasından sonra 12 Ekim’de Türkiye’ye gelen Mısır Dışişleri Bakanı Amr Musa, Suriye’nin Türkiye'nin istemine uymaya hazır olduğuna dair mesajı iletmiş, ardından da 19 Ekim’de Türkiye ve Suriye’den yetkililer Adana’da bir araya gelerek görüşmelere başlamışlardır. Türkiye’nin istemlerinin yer aldığı metnin Suriye heyetine verilmesinden sonra yapılan müzakereler sonucunda Türkiye’nin istemlerini karşılayan bir uzlaşmaya varılmıştır. Adana Protokolü olarak adlandırılan metne göre:
“1) Öcalan şu andan itibaren Suriye’de değildir ve kesinlikle Suriye’ye girmesine izin verilmeyecektir.
2) PKK unsurlarının da Suriye’ye girmesine izin verilmeyecektir.
3) PKK kampları şu andan itibaren faaliyette değildir ve faaliyete geçmelerine izin verilmeyecektir.
4) Birçok PKK’lı tutuklanmış ve adalete sevk edilmiştir. Listeleri vardır ve Suriye bu listeleri Türk tarafına iletmiştir.
Suriye, yukarıda dile getirilen noktaları teyit eder. Ayrıca taraflar aşağıdaki noktaları kararlaştırmışlardır:
1) Suriye, topraklarından kaynaklanan ve Türkiye’nin güvenlik ve istikrarını bozmaya yönelik hiçbir faaliyete karşılıklılık ilkesi çerçevesinde izin vermeyecektir. Suriye, toprakları üzerinde, PKK’nın silah, lojistik malzeme ve parasal destek teminine ve propaganda yapmasına müsaade etmeyecektir.
2) Suriye, PKK’nın terörist bir örgüt olduğunu kabul etmiştir. Ülkesinde, diğer terör örgütleri yanı sıra, PKK ve tüm yan kuruluşlarının bütün faaliyetlerini yasaklamıştır.
3) Suriye, ülkesinde PKK’nın eğitim ve barınma amaçlı kamp ve diğer tesisler oluşturmasına ve ticari faaliyetlerine izin vermeyecektir.
4) PKK mensuplarının üçüncü bir ülkeye geçişleri için ülkesini kullanmalarına müsaade etmeyecektir.
5) Suriye, PKK terör örgütünün elebaşının Suriye topraklarına girmemesi için bütün tedbirleri alacak, sınır kapılarını bu yolda talimat verecektir.
Taraflar, yukarıda değinilen bu tedbirlerin etkili ve şeffaf bir biçimde uygulanmaları yönünde bazı mekanizmalar oluşturmayı kararlaştırmıştır.
Bu bağlamda;
a) İki ülke üst düzey güvenlik yetkilileri arasında derhal ve doğrudan telefon hattı tesis edilecek ve kullanılmaya başlanacaktır.
b) Taraflar, bir diğerinin diplomatik temsilciliklerine ikişer özel görevli atayacaklar ve bu görevliler misyon şefleri tarafından bulunulan ülke makamlarına takdim edileceklerdir.
c) Türk tarafının, terörle mücadele bağlamında, güvenliği arttırıcı tedbirlerin ve bunların etkinliğini denetlemek üzere bir sistemin kurulması önerisini Suriye, kendi makamlarının onayına sunacağını ve sonucu hakkında en kısa zamanda bilgi vereceğini belirtmiştir.
d) Taraflar, Lübnan’ın da rızasının alınması kaydıyla, PKK terörüyle mücadele konusunu üçlü çerçevede ele almayı kararlaştırmışlardır.
e) Suriye tarafı, bu “Tutanak”ta sözü edilen hususların uygulanması ve somut sonuçların sağlanması için gerekli tedbirleri alacağını taahhüt etmiştir.”[18]
Bir bütün olarak değerlendirildiğinde 1998 Suriye krizinde dönemin Cumhurbaşkanı Demirel’in etkin bir konumda olduğu görülür.[20] Bu durumun açıklığı 9 Ekim tarihinde yapılan Dış Politika Gelişmeleri Toplantısı sırasındaki değerlendirmelerden de anlaşılmaktadır. Cumhurbaşkanı Demirel’in ifadesiyle, “Tabii hadiseler daha ileri merhalelere gidecekse, bizim yasalarımızın, Anayasamızın icap ettirdiği bütün usullerle riayet edilecektir. Sayın Komutanımız da söyledi zaten, aşağı yukarı üç toplantıda Milli Güvenlik Kurulu’nda bu konu geçiyor; hazırlık yapılsın da sonra konuşalım diye. Biz bu rahatsızlığı Genelkurmay Başkanımız dile getirdiği zaman dedik ki, siz hazırlıklarınızı yapın, bunların müzakeresini yaparız. Ve somut bir takım tedbirler arama ihtiyacı üç aydan beri mevcuttur. Şimdi bu adım böyle atılmıştır, bunu başarıya götürmek için gayet dikkatli şekilde yürütmemiz gerekiyor…”[22]
Suriye’nin PKK’ya vermiş olduğu destek konusu MGK’nın 24 Temmuz 1998 tarihli toplantısında ele alınmış, “ülke genelindeki güvenlik ve asayiş durumu, bölücü terör örgütünün yurt içi ve yurt dışındaki faaliyetlerine karşı alınan önlemler gözden geçirilmiş ve bu önlemlerin kesintisiz olarak sürdürülmesi kararlaştırılmıştır.”[24]
Nitekim MGK’da yapılan tartışmalar sonrasında Türkiye'nin Suriye üzerinde uygulanacak baskıları arttırdığı, hatta giderek süreci başlatan “savaş tehdit”lerine başvurduğu görülmüştür. Dönemin Cumhurbaşkanı Demirel’in belirttiğine göre, 16 Eylül 1998 tarihinde Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş’in Hatay Reyhanlı’da yaptığı konuşma MGK’da ortaya çıkan eğilim doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.[26] demiştir.
Zorlayıcı diplomasi stratejisi uygulanması açısından 9 Ekim 1998 tarihinde yapılan “Dış Politik Gelişmeler Toplantısı” bir fiili işleyişe ilişkin değerlendirme toplantısı niteliğindedir. Bu toplantıdan kısa bir süre önce ise 1 Ekim’de TBMM’nin açılışında bir konuşma yapan Cumhurbaşkanı Demirel, Türkiye’nin Suriye’ye karşı izleyeceği siyasanın işaretlerini ilk elden vermiştir; “Esasen, Suriye, Türkiye'ye karşı açık bir husumet politikası izlemektedir, PKK terör örgütüne aktif destek sağlamayı sürdürmektedir. Tüm uyarılarımıza ve barışçı açılımlarımıza rağmen hasmane tutumundan vazgeçmeyen Suriye'ye karşı mukabelede bulunma hakkımızı saklı tuttuğumuzu, sabrımızın taşmak üzere olduğunu bir kere daha dünyaya ilan ediyorum.”[28] İlerleyen günlerde yapılan açıklamalarla Suriye’ye karşı izlenen zorlayıcı diplomasinin zemini oluşturulmuştur. Nitekim Başbakan Yardımcısı ve Milli Savunma Bakanı İsmet Sezgin, Suriye'ye bir müdahalenin söz konusu olmadığını belirterek, “daha fazla zarar vermeye devam ettikleri takdirde, tabiatıyla diplomasi biter, onun yerini başka enstrümanlar alır”[30]
Türkiye’nin Suriye’ye yönelik istemlerinin ve uygulanan zorlayıcı diplomasi stratejisinin 9 Ekim’de yapılan Dış Politik Gelişmeler Toplantısı’nda değerlendirildiği görülmektedir.[32] Oysa 9 Ekim tarihinde yapılan Dış Politik Gelişmeler Toplantısı sırasında Başbakan Yardımcısı Ecevit, söz konusu MGK toplantısında bu konuların ele alınmadığını belirtmektedir.Kontrolü altındaki topraklarda terörist eğitim kampları kurulmasına ve işletilmesine izin vermemelidir,
Bunlara ilaveten Suriye’den terörizme karşı mücadele kapsamındaki bütün faaliyetlerde işbirliği içinde bulunması beklenmektedir.
Ayrıca, Suriye, Arap Birliği’ne üye ülkeleri Türkiye aleyhine kışkırtma girişimlerinden vazgeçmelidir.”
“Suriye bu eylemlerinden derhal vazgeçmediği takdirde, Türkiye doğacak bütün sonuçlarıyla meşru müdafaaya başvurma ve can ve mal kaybından doğan zararlarının tazminin her şart altında talep etme hakkını saklı tutmaktadır. Esasen, tüm bu görüşlerimiz 23 Ocak 1996 tarihinde diplomatik kanallardan Suriye’ye iletilmiş bulunmaktadır. Ancak uyarılarımıza bugüne dek kulak asılmamaktadır.”[35]
“Suriye bunu yaparsa, Türkiye başarılı çıkmış olmaz mı bu işin içinden, bence çıkar. Tereddüde mahal yok, başka bir yere giderse, o bence başka bir sorundur. Bunları yapmazsa Suriye, bence iki şık var: Türkiye bunun üstüne yatar. O Türkiye’ye itibar kaybettirir. İkinci şık, Türkiye, Suriye’ye bunları yaptırır. Kanaatimce eğer Türkiye, Suriye’ye bunları yaptırmayı göze alamazsa, zaten Türkiye’nin şikâyet edip oturan, hiçbir şeye gücü yetmeyen, prestiji vesairesi olmayan, sadece konuşan koca bir içi kof dev olduğu çıkar orta yere. Bunu da devam ettiremeyiz. Bence bu bir yerden sonra terörden gördüğümüz zarardan daha kötü. Bir takım yeni sıkıntılar Türkiye’nin başına çıkmaya başlar. Biz zaten ne zaman ne yapsak ikibuçuk savaştayız.”[37]
Türkiye’nin kararlılık ve inandırıcılığını arttıran fiili önlemler ve açıklamaların hem Suriye üzerinde hem de üçüncü aktörler üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Bölge ülkelerinden Mısır ve İran, Türkiye'nin Suriye’ye yönelik açıklamalarından sonra hem Suriye hem de Türkiye ile görüşmelerde bulunarak gerginliğin tırmanmasını önlemeye, Suriye üzerinde baskı oluşturarak diplomasi yoluyla Türkiye'nin istemine uygun bir sonucun ortaya çıkmasına yardımcı olmaya çalışmışlardır.
Diğer yandan ABD’nin de Türkiye’nin kararlılığını desteklemekle birlikte bölgedeki istikrarsızlığı arttıracak bir savaşı istemediği görülmektedir. Bu bağlamda Suriye üzerinde oluşturduğu baskı ile Türkiye’nin istemini karşılaması gerektiğini belirtmiştir.
Dönemin Cumhurbaşkanı Demirel, Suriye’nin Türkiye’nin istemini yerine getirmemesi halinde gösterilecek tepkinin ne olacağına dair vermiş olduğu yanıt en son aşamada Türkiye’nin Suriye’ye karşı topyekûn bir savaşı başlatacağıdır. Demirel’e göre, Suriye, “Direnseydi, müdahale vardı, olacaktı tabii. Zımnen oydu hadise. Zaten Atilla Paşa’nın (Kara Kuvvetleri Komutanı) Reyhanlı konuşması kendiliğinden değil. O MGK toplantısına dayanarak yaptı o konuşmayı. Oradaki kararımız, dediğimiz şudur: Artık barışçı yollardan falan giderek bunu halletmek yetmiyor. Artık canımıza tak demiştir. Şu işi koparalım.”[39] Türkiye diplomasi ile istemini elde edebilirse bu en uygun çözüm olacaktır, diplomasiyle yapamadığı takdirde [kuvvet kullanarak] yaptırmaktan başka seçenek yoktur. “Savaş yapalım vesaire arzusundan gelmiyor. Mesele bu işi çözün. Yalnız bunu bilelim ki, arkasında güç olmayan diplomasiyi yürütmek mümkün değildir. Eğer hakikaten Suriye, Araplar veya başka dünya ülkeleri bizim Suriye’ye hiçbir kötülük yapamayacağımı kanaatinde ise bizim zaten bunları yapmamız mümkün değildir.”[41]
Uygulanan zorlayıcı diplomasinin başarılı olabilmesi ve Suriye’nin isteme uygun davranabilmesi için Türkiye’nin isteminde kimi değişikliğe gitmesi gerekmiştir. Özellikle Mısır Devlet Başkanı Mübarek ve İran Dışişleri Bakanı Harrazi ile yapılan görüşmelerde Türkiye Öcalan’ın Türkiye’ye iadesi yerine Suriye dışına çıkartılması seçeneği üzerinde durmuş ve sonunda bu bir uzlaşı zemini yaratabilmiştir. Taktik anlamdaki bu esnekliğin dışında Türkiye inandırıcılığını ve kararlılığını zayıflatabilecek her türlü davranıştan uzak kalmaya özen göstermiştir.
Mübarek’in Türkiye’ye yapmış olduğu ziyaret sırasında gerçekleşen resmi görüşmelerde Türkiye’nin duyarlılığı, kararlılığı ve resmi istemi ayrıntılı olarak Mübarek’e anlatılmış ve somut sonuçları görülmeden Türkiye’nin tutumunu değiştirmeyeceği vurgulanmıştır.[43] Gerek Orgeneral Ateş’in gerek Cumhurbaşkanı Demirel’in dile getirmiş olduğu tepki ve görüşler ise zımni ültimatomun inandırıcılığını ve meşruiyetini dile getiren resmi açıklamalar olarak görülebilir. Zımni ültimatomun uygulanması yaratılmak istenen zorunluluk duygusuna da uygun seçenek olmuştur.[45] Bununla birlikte zorlayıcı diplomasi stratejisinin daha temkinli bir şekilde uygulanmasını gerektiren bu uygulamada kararlılığın ve inandırıcılığın esnetilmesi veya sınanması riski bulunmaktadır. Suriye üzerinde uygulanacak baskıların dozunu sonuç alınıncaya değin arttırmayı öngören bu seçenek hem Türkiye karşısında bir tepki bloğunun oluşmasına neden olabileceği hem de istemin müzakere edilebileceği algısını yaratabileceği için riskli bir seçenek olmuştur. Bununla birlikte daha ilk elden alınan önlemler ve basında çıkan haberler[47]
Bu kanaati Harrazi’nin yapmış olduğu ziyaret sırasında da dile getiren Cumhurbaşkanı Demirel, Harrazi’nin, “Suriye’nin bize söylediği, Öcalan’ın zaten bu ülkede olmadığı, bu nedenle Suriye’de olmasına izin verilmeyeceği…” şeklinde yapmış olduğu konuşmaya verdiği cevapta, “Biz bıçak kemiğe dayandı diyorsak, artık Suriyeli dostlarımız PKK’yı barındırmaktan vazgeçmelidir. Bize güvenin. Suriye’nin bu davranışı dürüst değildir. Size bile dürüst davranmamışlar. Bunları barındırmayacağız diyorlarsa onun da adımını atmalılar. 75 yıl barış içinde yaşayan Türkiye kimseyle sorununu barışçıl yol dışında çözmek istemez. Kimse bıçak kemiğe dayanmadan zor kullanmak istemez,”[49]
Diğer yandan kriz sırasında Mısır Devlet Başkanı Mübarek ve İran Dışişleri Bakanı Harrazi’nin Suriye Devlet Başkanı H. Esad ile yapmış olduğu görüşmelerin ardından Türkiye’ye gelerek yetkililerle görüşmeleri Suriye’de krizin nasıl değerlendirildiğine dair bilgi vermiştir. Nitekim bu görüşmelerin ardından yapılan değerlendirmeler sırasında Türkiye'nin uygulamakta olduğu zorlayıcı diplomasi stratejisinin Suriye üzerinde etkili olduğu ve kısa sürede sonuç alınabileceği kanaatine varılmış, Türkiye'nin tüm istekleri yerine getirilinceye değin diplomatik, siyasî ve askerî önlemlerin kararlılıkla sürdürülmesinde uzlaşılmıştır.
Gerçekten de krizi sonuçlandıran tercih Öcalan’ın Suriye dışına çıkartılması ve Türkiye’nin dile getirmiş olduğu istemin kabul edilmesi olmuştur. Hatta 9 Ekim günü Ankara’da Dış Politik Gelişmeler Toplantısı yapılırken Öcalan Suriye tarafından ülke dışına çıkartılmıştır.[51] Bu noktada Suriye’nin durumu özgündür. Hem örgüt liderinin burada barındırılması hem de Irak’ın kuzeyi ile Avrupa ülkelerine geçiş açısından transit güzergâh oluşu, İran, Güney Kıbrıs ve Yunanistan ile birlikte ayrılıkçı terörü desteklemekte oluşu Türkiye açısından Suriye’ye yönelik tepkiyi sertleştirmeyi zorunlu kılmıştır. Emekli Büyükelçi Şükrü Elekdağ yazmış olduğu bir makalede bu durumu incelemiş ve Türkiye’nin karşılaşmış olduğu açmaza işaret etmiştir. Türkiye’ye büyük zarar veren ayrılıkçı terörün komşu ülkelerden gördüğü destek Türkiye’nin terör eylemlerini durdurmasının önünde oldukça büyük bir engel teşkil etmiştir. Şükrü Elekdağ bu durumu “2 ½ Savaş Stratejisi” adlı makalesinde şu sözlerle ifade etmiştir; “Dünya tarihi bu gerçeği açıkça ispatlıyor: Eğer bir ülkede terörizm ve isyanlar komşu ülkeden koruma ve destek bulan bir lider tarafından yürütülüyorsa, terör eylemleri komşu ülkenin terörist lidere ve yandaşlarına sağladığı destek durmadıkça tam olarak yok edilemez.”[53]
Diğer yandan, kriz sırasında Suriye ile sıkı ilişkiler içerisinde olan İran ve Mısır’ın izleyeceği tutum Türkiye açısından dikkatle izlenmiştir. Geleneksel olarak Suriye ile iyi ilişkiler içerisinde olan bu iki ülke, kriz sırasında doğrudan Suriye’yi desteklemek yerine, Türkiye ile bu ülke arasında arabuluculuk rolü üstlenebileceklerini iletmiş ve süreç içerisinde krizin yatıştırılmasında ve Türkiye’nin isteminin karşılanmasında önemli rol oynamıştır.
Uygulanan zorlayıcı diplomasi stratejisinde Suriye ile olası bir çatışma riskinin bulunması ve Türkiye’nin topyekûn bir savaşı göze almış olması söz konusudur. Topyekûn bir savaş sırasında Suriye’nin sahip olduğu kimyasal ve biyolojik silah sistemlerinin yaratmış olduğu tehlike göz ardı edilmemekle birlikte aslında Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra Suriye’nin Türkiye için konvansiyonel anlamda tehdit oluşturabilecek bir potansiyele sahip olmadığı çeşitli vesilelerle görülmüştür.[55] Türkiye’nin dile getirmiş olduğu istemler BM ve uluslararası hukukun temel ilkelerine uygun bir statünün sürdürülmesini amaçlamıştır. Gerçekte, Sevin Toluner’in de belirtmiş olduğu gibi, “…1979’dan itibaren kontrolü altındaki Bekaa vadisinde PKK’nın yerleşmesine, eğitim görmesine, teşkilâtlanmasına izin veren, para, silâh ve idarî yardımlar yapan Suriye’nin bu eylemlerinin, Şart’ın 2. maddesi 4. fıkrasında yasaklanan ‘dolaylı kuvvet kullanma’ kalıbına uyan bir aykırılık olduğu açıktı[r.]”[57]
Yaratılan bu zorunluluk duygusunun Türkiye açısından bir son seçeneği ettiği de ifade söylenebilir. Örneğin Cumhurbaşkanı Demirel, daha sonra yapmış olduğu bir değerlendirmede tam da bu duruma işaret etmiştir; “Başka çare kalmamıştı, bir yerlere bir şey yapmak zorundaydık. Ve yapacaktık. Suriye olmazsa Yunanistan, o olmazsa İtalya ama mutlaka olacaktı.”[59]
Dışişleri Bakanı Cem de zorlayıcı diplomasi strateji uygulanırken başından beri kararlı olunduğuna işaret etmektedir. Cem’e göre, Suriye üzerinde baskı uygulanırken Türkiye’nin “baştan biraz sert çıkıp sonra da bir uzlaşma sağlamak” gibi önceden planlanmış bir politikası olmamıştır. “Tüm ilgili faktörler göz önüne alınarak, gerekirse sonuna kadar gitme kararlılığı ile hareket” edilmiştir.[61] demiştir.
Gerçekten de dönemin 2. Ordu Komutanı olan Orgeneral Aytaç Yalman’ın bir röportaja verdiği yanıt kararlılığı anlatmaktadır. “Şam, Ankara’nın tehdidine aldırmazsa ne olacaktı? Sorusuna Orgeneral Yalman, “Ne olacak! Suriye’ye girecektik. Planlar hazırdı. Şam’a kadar gidecektik. …Bizi durduramazdı. Buna gücü yetmezdi. Birliklerinin çoğu İsrail sınırındaydı. Savaşacak ciddi bir gücü yoktu. Olanların da savaş kabiliyeti yoktu. Sovyetler dağılmış, Rusya yardım edemiyordu. Suriye yedek parça sıkıntısı çekiyordu. Uçakları uçamıyor, tankları yürüyemiyordu. Biz de kararlıydık. …Suriye ne yaptı? Karşı çıkamadı. Ordusunun zayıflığını kendisi de biliyordu. Apo’yu çıkarmak zorunda kaldı. …Silahlı kuvvetler savaşmadan da caydırıcı gücü ile görev yapar. Aslında en iyi olanı da budur. İşte ordumuz caydırma görevini başarı ile yerine getirdi”[63] Ancak hızla tırmanan kriz sırasında basında Silahlı Kuvvetlerin Suriye sınırına kuvvet kaydırmakta olduğu, izinlerin kaldırıldığı gibi haberler yer almıştır. Bu haberler ise Genelkurmay Başkanlığı tarafından yalanlanmış ve bölgede sürmekte olan NATO tatbikatları çerçevesinde yürütülen faaliyetlerin yanlış yorumlanmaması gerektiğine işaret edilmiştir.[65] Gelişmeler Cumhurbaşkanının başkanlığında Genelkurmay Başkanı, Başbakan ve Yardımcıları, Dışişleri ve Milli Savunma Bakanlarının bulunduğu toplantılarda ele alınıp değerlendirilmiş, sonrasında ise her kurum ortak kararın yükümlülüğünü kendi sorumluluk alanında yerine getirmiştir. Bununla birlikte, kriz sırasında Cumhurbaşkanı Demirel’in asker ve siviller üzerinde bir etki yaratmış olduğundan söz edilebilir. Siyasal sorumluluğunun bulunmamasına karşın, deyim yerindeyse, bir hükümet başkanı gibi dış politikayı yönlendirmiştir.[67] Cumhurbaşkanı Demirel’in kriz sırasındaki etkin konumu Başbakan’a yönelik eleştiriler sırasında TBMM’de de dile getirilmiştir. Örneğin DYP adına konuşan Hayri Kozakçıoğlu “1 Ekim günü, Sayın Cumhurbaşkanımız burada konuştular. Sayın Cumhurbaşkanımız, burada bir başbakan gibi konuştular; niye; dış politikadaki boşluğu Sayın Cumhurbaşkanının kendisi doldurmak ihtiyacını hissetti; oysaki bu boşluk, burada, Hükümet tarafından doldurulmalıydı,”[69] diyerek eleştirmiştir.
CHP adına konuşan Deniz Baykal’a göre ise, “…Hükümetimiz, bu gelişmelerden üç hafta sonra ancak bugün toplanmıştır ve Sayın Başbakanın burada yaptığı açıklamadan öğreniyoruz ki, Suriye konusunun önemiyle ilgili değerlendirmesini ortaya koyma ihtiyacını hissetmiştir. Tabiî, bu garabetin Türkiye Büyük Millet Meclisinin dikkatinden kaçırılması mümkün değildir. Bu, sadece olayın ortaya çıkış şekliyle ilgili olarak değil, bu olayın bundan sonraki aşamalarda götürülüş biçimiyle ilgili olarak da üzerinde düşünülmesi gereken, dikkat edilmesi gereken ciddî yönlerin bulunduğunu ortaya koymaktadır.”[71]
Kriz sırasında Türkiye’de iç siyasetin gündemi oldukça yoğundur; ayrılıkçı teröre karşı verilen mücadele kadar yolsuzluk suçlamaları, organize suç örgütlerinin kamu yönetimi içerisinde kurmuş olduğu ilişkiler, irticaî faaliyetlerdeki tırmanma gibi konular gündemde yer almaktadır. Bunlara ek olarak iktidardaki koalisyon hükümeti ile iç siyasetin ne ölçüde istikrarlı bir yönetim sergileyeceği de kuşkuludur. Ayrıca TBMM kısa bir süre önce seçimlerin yenilenmesi kararı almıştır.[73] demiştir.
TBMM’de yapılan görüşmenin ardından tüm siyasî partilerin Hükümetin Suriye’ye ilişkin politikasını eleştirilecek yanlarına rağmen sahiplendikleri ve destekledikleri görülmektedir. Nitekim yapılan konuşmaların ardından TBMM’de grubu ve temsilcisi bulunan tüm siyasî partilerin ortak görüşünü yansıtan bir açıklama metni okunmuş ve “…Suriye, yıkıcı, can alıcı faaliyetleri sürdürm[üş;] Türkiye'nin kendini savunma, kuvvet kullanmaktan itina ile kaçınması gereğine karşı gösterdiği büyük sabır karşı tarafça yanlış anlaşılmış, nerede ise faaliyetlerini artırıcı teşvik unsuru olarak görülmüştür. Bu hal devam edemez. Suriye'nin milletlerarası iyi komşuluk kurallarına uyması gerekmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Suriye Halkına ciddî bir uyarıda bulunmayı dostluğun icabı olarak görmektedir. Temennimiz, Suriye idaresinin, durumun ciddiyetini anlayarak gerekli tedbirleri alması, topraklarındaki terör yuvalarına son vermesidir. Bunun yapılmaması halinde neticelerine katlanması kaçınılmaz olacaktır,”[75] Uzun zamandır yürütülen mücadelenin etkin bir sonuca ulaşmasını engelleyen faktör olarak komşu ülkelerin, özellikle Suriye’nin üzerinde bir baskı oluşturulamaz ise kalıcı bir başarı sağlanamayacağı fikrinin yerleşmesine neden olmuştur.
Askerî karar alma mekanizması içerisinde komşu devletlere yönelik önlemler planlanırken bu ülkelerle sıcak bir çatışmaya girilmesi olasılığı da düşünülmüştür. Bu bağlamda Suriye krizi sırasında Türkiye’de asker ve sivil karar alıcıların büyük ölçüde uygulanan zorlayıcı diplomasi konusunda ortak kararlara vardığı söylenebilir. Cumhurbaşkanı Demirel’in de daha sonra belirttiği gibi, Orgeneral Atilla Ateş’in ardından kendisinin TBMM’de yapmış olduğu konuşmalar, hükümet ve askerî yöneticilerin yorum ve açıklamaları ulusal kamuoyunda gösterilen tepkinin desteklenmesi sonucunu doğurmuştur.
Bir bütün olarak Türkiye’nin kriz sırasında Suriye’ye yönelik suçlamalarında terörist gruplara vermiş olduğu desteğe işaret etmesi ve bu yönde somut kanıtlar göstermesi, uluslararası hukuk ve meşru savunma hakkından hareket etmesi Türkiye karşıtı bir kamuoyunun oluşmasını engellemiştir. Türkiye’nin tepkisi anlaşılır bir tepki olarak algılanırken Türkiye’nin bölge ülkeleri ve uluslararası kuruluşlara göndermiş olduğu görüşlerini içeren dosyalar uluslararası desteği arttırmıştır. Bu bağlamda Türkiye istemlerinin ve duyarlılığının Arap-İsrail çekişmesi eksenine çekilmesine karşı çıktığı gibi, bir bütün olarak Arap ülkelerini hedef alan bir söylem içerisinde olmadığını da kesin bir şekilde vurgulamıştır.
7 Ekim’de TBMM’de yapmış olduğu konuşmada Başbakan Yılmaz Arap ülkelerinin yaklaşımı konusuna işaret ederek aşağıdaki görüşleri dile getirmiştir;
“… Suriye'yle ilişkilerimizde karşılaşılan sorunun kökeninde Suriye'nin Türkiye'ye karşı terörizme verdiği destek yatarken, Suriye, ülkemizin İsrail'le ilişkilerini öne sürerek meseleyi esasından saptırma gayretkeşliği göstermekte, Arap dünyasının dikkatini Türkiye-İsrail ilişkilerine çekmeye çalışarak konuyu istismar etmektedir. Suriye'yle ilişkilerimizin mevcut durumu ile Türkiye-İsrail ilişkilerinin hiçbir bağlantısı yoktur. Hiç kimse böyle bir yanılgıya düşmemelidir ve hiç kimse, gerçeklerden böylesine uzak bir bahanenin arkasına saklanmaya da çalışmamalıdır. Ayrıca, bu sorun, Türkiye'nin Arap âlemiyle bir sorunu da değildir. Böyle bir bağlantı kuranlar, yanılgıya düşerler. Türkiye ile Arap halkları arasında köklü dostluk ve kardeşlik bağları vardır. Buna, komşu Suriye Halkı da dahildir. Mesele, bugünkü Suriye yönetiminin, ülkemize karşı, bir yandan uluslararası hukukla ve iyi komşuluğun en temel icaplarıyla bağdaşmayan bir politikayı ısrarla izlemesinden, öte yandan da bunu inkâr etmesinden kaynaklanmaktadır.
Bu bağlamda, Türkiye'nin Arap ülkelerinden beklentisinin, meseleye gerçekçi bir şekilde yaklaşmaları ve Suriye'yi terörizme verdiği destekten vazgeçmeye ikna etmeleri olduğunu vurgulamak istiyorum. Arap ülkelerinin Arap dayanışması adına Suriye'ye verecekleri desteğin, teröre destek olgusuna bir onay niteliği taşımaması gerekir.”[77]
Türkiye’nin zorlayıcı diplomasi stratejisini uygulamaya başlaması ile beraber sürece müdahil olan bir başka aktör ABD olmuştur. ABD, Türkiye'nin Suriye’yi hedef olarak gösteren sert açıklamalarından hemen sonra her iki ülke yöneticilerine gönderdiği mektuplarla sürece dahil olmuş ve krizin savaşa varmadan çözümlenebilmesinde bir rol üstlenmiştir. Türkiye ABD faktöründen hem isteminin meşru bir zemine oturduğunu göstermek aşamasında hem de kararlılığının Suriye yönetimine yansıtılmasında yararlanmıştır. Suriye’nin ABD’nin hazırlamış olduğu teröre destek veren ülkeler listesinde yer almış olmasını da kullanarak Suriye’nin ayrılıkçı teröre verdiği desteği ortadan kaldırmayı amaçladığını açıklamış ve bu açıdan Türkiye ile ABD’nin ortak kaygılarının bulunduğuna işaret etmiştir. ABD Başkanı Clinton’ın Suriye Devlet Başkanı Esad’a göndermiş olduğu mektupta dile getirdiği görüşler Türkiye’nin uygulamış olduğu zorlayıcı diplomasi stratejisinin inandırıcılık ve kararlılığını arttıran bir işlev görmüştür. ABD Başkanı Clinton’ın gönderdiği mektupta aşağıdaki ifadelere yer verilmiştir;
“Geçtiğimiz beş yıl içinde sizden sık sık Suriye’nin PKK ve onun liderliğine verdiği desteğe son vermek için adımlar atmanızda ısrar ettim. Bildiğinizi gibi, biz PKK’yı terörist bir örgüt sayıyoruz. Hükümetiniz; PKK’ya desteğin son bulması, barınaklar sağlamaya son vermesi, Suriye ve Bekaa Vadisini eğitimi için kullanmasına son vermesi ve hepsinden önemlisi PKK lideri Öcalan’ı korumayı durdurması için derhal net adımlar atmalıdır.
Türk Hükümeti bize Suriye’nin PKK’ya desteğinin son bulduğunu görmeye kararlı olduğunu bildirmiştir.”[79] diyerek kuvvet kullanma tehdidinde bulunmuştur.
Suriye üzerinde yaratılmak istenen baskı Türkiye’nin amaç ve istemleri ile ölçülüdür. Dolayısıyla Türkiye Suriye’ye diplomatik yollardan iletmiş olduğu istemlerinin dışında bir şey istememiştir. Suriye’nin Türkiye’nin istemini karşılaması durumunda yeni istemlerle karşılamayacağı müzakereleri yürüten karar alıcılar tarafından çeşitli defalar dile getirilmiştir. Nitekim Adana Protokolü’nün imzalanması ve isteme uygun davranışların Suriye tarafından yerine getirilmesi ve bunların da izlenmesinin ardından Türkiye ile Suriye arasındaki ikili ilişkilerde gözle görülür bir iyileşme yaşanmıştır.
Bu iyileşme süreci Hafız Esad’ın vefatından sonra da sürdürülmüş, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer Hafız Esad’ın cenaze törenine bizzat katılarak Türkiye’nin Suriye’ye ve bu ülkedeki istikrara vermiş olduğu önemi göstermiştir.
Zorlayıcı diplomasi stratejisi açısından Türkiye isteminin karşılanması için uluslararası hukuktan kaynaklanan meşru savunma hakkını kullanacağını açıklayarak ölçülü bir tırmanma korkusu yaratmıştır. Suriye’nin bu dönemde sahip olduğu güç kapasitesinin de Türkiye’nin kararlılığı karşısında direnme veya kararlılığını sınama olanağı vermediği yapılan gözlemler sonucunda anlaşılmıştır. Türkiye’nin Suriye’ye yönelik aşırı istemler ve gerçekleştirilmesi güç askerî stratejiler oluşturması baştan beri Türkiye’nin duyarlı olduğu haklılık ve meşruiyet bakımından sakıncalı sonuçlar doğurabilecek niteliktedir. Bu nedenle Suriye üzerinde uygulanan zımni ültimatom ve aşamalı baskı stratejileri Türkiye karşısında bir tepki blokunun oluşmasını engellediği gibi Suriye’ye destek verebilecek ülkeler bile krizin çözümü için Suriye’nin sürdürmekte olduğu siyasadan vazgeçmesi gerektiğinde hemfikir olmuşlardır. Mısır ve İran’ın Türkiye’nin görüşlerini ve kararlılığını Suriye’ye iletmeleri açısından üstlenmiş oldukları rol yapıcı bir etki yaratmıştır.
Türkiye Suriye üzerinde uygulamış olduğu zorlayıcı diplomaside kuvvet kullanma tehdidinden yararlanmış olmakla beraber diplomatik süreci açık bırakmış ve asıl amacının savaş çıkarmak olmadığını vurgulamıştır. Bununla birlikte kesin bir sonuca varılmasını güçleştirecek seçenekleri de dışlamıştır. TBMM’de bir konuşma yapan Başbakan Yılmaz, “Suriye Türkiye'ye karşı dolaylı savaş sürdürmektedir. BM Anlaşması'nın 51. maddesi uyarınca Türkiye'nin meşru müdafaa hakkı bulunmaktadır. Türkiye savaş çıkarmak için çalışmıyor. Ama, Türkiye'nin hayati menfaatleri için gerekli önlemleri almakta ve gerektiğinde de yüce Meclis'in iznine başvurmakta kararlıyız.
Diplomatik tüm yollar şimdiye kadar denenmiştir. Ancak, gündemin Suriye'nin teröre verdiği desteğe son vermesiyle sınırlı olması ve sulandırılmaması şartıyla diplomatik yolları”[81]demiştir.
Dolayısıyla, Türkiye Suriye’nin o zamana değin izlemiş olduğu siyasanın inandırıcılığını kaybettiğini belirterek iki ülke arasında barış ve istikrara dayalı bir ilişkinin kurulabilmesi ve işbirliğinin geliştirilebilmesi için her şeyden önce varılan mutabakatlara samimiyetle uygulayacağının garanti edilmesini şart koşmuştur. Bu noktada Suriye açısından yaşamsal çıkarlarını etkilemeyen bir konu olarak ayrılıkçı terör hareketine sağlamış olduğu her türlü desteği sona erdirmesi çok da zor olmamıştır. Her ne kadar yıllardır dile getirmiş olduğu Öcalan Suriye’de değil söylemi çökmüş olsa da Adana Protokolü’nün imzalanması sırasından önce Öcalan’ın ülke dışına çıkartılmış olması Suriye’nin saygınlığını bir ölçüde koruyabilmesini sağlamıştır. Türkiye açısından asıl önemli nokta ise varılan mutabakatın fiili olarak uygulanmasını takip edecek bir kontrol mekanizmasının kurulmasının Suriye tarafından kabul edilmesidir.
Özet Tablo 6: 1998 Suriye Krizi | |
Zorlayıcı Aktör | Türkiye |
Hedef Aktör | Suriye |
Olay |
Suriye, ülkesinde PKK’ye destek vermekte ve barındırmaktadır. Suriye ise bu iddiaları reddetmektedir. Süreç içerisinde yapılan çok sayıda düzenlemeye rağmen etkili sonuç almak mümkün olmamıştır. Türkiye Suriye’den sonuç getirecek önlemler almasını ve PKK’ye desteğini kesmesini istemiştir. Askeri yetkililerin sert açıklamalar yaparak gerginliği tırmandırması. |
Amaç / Hedef |
Suriye’nin PKK’ya desteğini sona erdirmek, lider kadrosunun Suriye dışına çıkmasını sağlamak, etkin denetim mekanizması oluşturmak. |
Yöntem |
Tür: “Zorlayıcı diplomasi” açısından Türkiye’nin uyguladığı yöntem zımni ültimatom, baskıyı aşamalı artırma. İstem: PKK’ya desteğin kesilmesi ve Suriye dışına çıkarılması İvedilik: Zaman sınırı koymaksızın söylemde zamanın bittiği izleniminin verilmesi. İstemin tercih edilebilirliği: Aksi takdirde savaşın çıkması çok büyük bir olasılıktır. |
Eylem |
MGK’da Suriye’ye karşı sert önlemlerin alınmasını içeren bir eylem planının hazırlanması kararının alınması. (Temmuz 1998) K.K.K. Org. Atilla Ateş’in Reyhanlı konuşması. (16. 9. 1998) Suriye sınırında askeri kuvvetlerin takviye edilmesi ve askeri müdahale hazırlıklarının hızlandırılması. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in TBMM’nin açılışında yaptığı konuşma. (1. 10. 1998) Türkiye’nin Suriye sınıra askerî yığınak yapması ve Mübarek’in arabuluculuk teklifinin reddi ve Türkiye’nin kararlılığının bildirilmesi/uyarılması. |
Zorlayıcı Diplomasi Stratejisi | ||||
Türkiye’nin İstemi | Açık |
Terör örgütlerine vermiş olduğun yardım ve desteği sona erdir. |
||
İsteme uyma aciliyeti/zorunluluğu | Yüksek |
İstemler müzakere edilebilir değil. |
||
İstemi yerine getirmemenin bedeli | Yüksek |
Aksi takdirde bir kuvvet kullanma olasılığı çok yüksek. Suriye için PKK’ye verilen destek ülkenin yaşamsal çıkarlarını değil taktik amaçlarını ilgilendirmekte; kolaylıkla vazgeçilebilir. |
||
İstemin kabul edilmesini kolaylaştıracak öneri | Açık | Kendi inisiyatifinle PKK liderini Suriye’den çıkar ve verilen desteği sona erdir. Türkiye’nin dostluğunu kazan. | ||
Sonuç |
Suriye’nin PKK desteğine son verme ve örgütün lider kadrosunu ülke dışına çıkartması. Öcalan’ın Suriye’den çıkartılması ve Kenya’da yakalanması. Suriye’nin Mutabakatın uygulanmasına yönelik tutumunun gözetimi için mekanizma kurulması. |
|||
İstemin Başarısını Etkileyen Faktörler | ||||
Amacın açıklığı | P | |||
Motivasyonun güçlülüğü | P | |||
Motivasyonun asimetrisi | - | |||
Aciliyet/Zorunluluk duygusu | P | |||
Güçlü liderlik | P | |||
İç (ulusal) destek | P | |||
Uluslararası destek | P | |||
Rakibin kabul edilemez tırmanma korkusu | P | |||
Krizin çözümünün kesin koşullarına ilişkin açıklık | P | |||
[2] PKK hakkında ayrıntılı bir inceleme için bkz.; Yalçın Yelence, İnfazsız Yargı, İstanbul: Otopsi Yay., 2005.
[4] Ayın Tarihi, 29 Mart 1983, http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/1983/mart1983.htm
[6] Ziyaret sırasında imzalanan güvenlik protokolü ile taraflar kendi toprakları üzerinde karşı tarafa yönelik terörist faaliyetlere izin vermeyeceklerini ve silahlı eylemlere katılmış kişileri iade edeceklerini kabul etmiştir. Ekonomik işbirliğine ilişkin protokolle Türkiye, Atatürk Barajı’nın rezervuarının doldurulması sırasında ve Fırat sularının üç ülke arasında nihai tahsisine kadar Türkiye-Suriye sınırından yıllık ortalama 500m3/sn’den fazla su bırakmayı taahhüt etmiş. Aylık akışın 500m3’ün altına düştüğü durumlarda farkın gelecek ay kapatılması kararlaştırılmıştır. Bu protokollerle birlikte Türkiye-Suriye ilişkilerinde su ve terör konusu birbirleriyle ilişkilendirildiği için eleştirilere neden olmuştur. Ayrıntılar için bkz.; Fırat ve Kürkçüoğlu, “Orta Doğu’yla İlişkiler…,” Cilt II, s. 137.
[8] Bu ziyaret sırasında İsmet Sezgin, “…Suriye’nin PKK’ya destek verdiğini gösteren kanıtları meslektaşına sundu. Öcalan’ın Şam’da yaşadığına ve Suriye gizli servisi tarafından korunduğuna ilişkin belgeleri, PKK’lıların üzerinden çıkan sahte kimlikleri, Suriye’nin SAM-7 füzeleriyle koruduğu Beka vadisindeki PKK kamp ve eğitim merkezlerinin yerine dair bilgileri, PKK’larla birlikte ölü bulunan Suriyelilerin resimlerini yakalanan 25 Suriyelinin ifadelerini Şam’da yetkililere veren Sezgin sınırdan sızmaları ve terörist eylemleri önlemek için Suriye’nin imzalamış olduğu uluslararası antlaşmalarla üstlendiği yükümlülükleri yerine getirmesini talep etti.” Fırat ve Kürkçüoğlu, “Orta Doğu’yla İlişkiler…”, Cilt II, s. 556.
[10] Ayın Tarihi, 03 Ağustos 1992, http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/1992/agustos1992.htm
[12] Fırat ve Kürkçüoğlu, “Orta Doğu’yla İlişkiler…”, Cilt II, s. 558.
[14] Yetkin’in belirttiğine göre 23 Ocak 1996’da Suriye’ye vermiş olduğu bu notadan önce Türkiye Öcalan’ı Suriye’den resmi olarak istememiştir. Söz konusu nota bu bakımdan bir ilktir. Bu konuda bkz.; Yetkin, Kürt Kapanı…, s. 38.
[16] Bkz.; “Suriye'ye Sert Uyarı”, Hürriyet, 24 Temmuz 1998, http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1998/07/24/57188.asp [20.02.2008].
[18] Bu konuda bkz.; Mahmut Bali Aykan, “The Türkish-Syrian Crisis of October 1998: A Turkish View”, Middle East Policy, Vol IV, No. 4, June 1999, pp. 174- 191; Meliha Benli Altunışık-Özlem Tür, “From Distant Neighbors to Partners? Changing Syrian–Turkish Relations”, Security Dialogue, Vol. 37, No. 2, June 2006, pp. 229-248.
[20] Yetkin, Kürt Kapanı…, s. 205.
[22] Önder Yılmaz “Hatay'ın Kurtuluşunda Suriye'ye Eleştiri”, Milliyet, 24 Temmuz 1998, http://www.milliyet.com.tr/1998/07/24/index.html [20.02.2008].
[24] Yetkin, Kürt Kapanı…, ss. 203-204. Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu Temmuz 1998’de yapılan MGK toplantısı sırasında Kara Kuvvetleri Komutanı’dır.
[26] “Suriye'ye Sabrımız Kalmadı”, Hürriyet, 17 Eylül 1998, http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1998/09/17/67031.asp
[28] Ayın Tarihi, 13 Ekim 1998, http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/1998/ekim1998.htm
[30] Konuşma metni için bkz.; “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, 20. Dönem 4. Yasama Yılı, 3. Birleşim 07/Ekim/1998 Çarşamba”, http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangic?P4=332&P5=B&PAGE1=1&PAGE2=45
[32] 1 Ekim 1998 tarihli Milliyet ve Radikal gazetelerinde yer alan “Suriye’ye Uyarı: Ayağını Denk Al” ve “MGK: Çete Yasası Çıksın”, başlıklı haberlerde 30 Eylül 1998 tarihinde toplanan Milli Güvenlik Kurulu’nda Suriye’ye son bir kez diplomatik uyarıda bulunulmasının, Suriye’nin tutumunu değiştirmemesi halinde ise “gerekenin yapılmasının” kararlaştırıldığı yer almaktadır. Bu haberlerin doğru olması durumunda MGK’da alınan bir karar doğrultusunda zorlayıcı diplomasi stratejisinin işletildiği söylenebilir. MGK’da alın[may]an bir kararın resmi açıklamada yer almamasına karşın basında yer alması ilginçtir. Üstelik gazetenin yayınlandığı gün Cumhurbaşkanı Demirel’in TBMM’nin açılışındaki konuşması daha henüz yapılmamıştır. Bu durumda ya MGK toplantısında alınan kararlar konusunda bir sız[dır]ma vardır ya da gazetecilerin büyük bir risk alarak, Cumhurbaşkanı Demirel’in TBMM’de yapacağı konuşmayı önceden elde ederek ve MGK kararı eksenine oturtarak haberleştirmesi söz konusudur. Söz konusu haberler aşağıdaki gibidir;
“Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin Suriye konusunda yaptıkları sunuşun ardından Cumhurbaşkanı Demirel, Başbakan Mesut Yılmaz ve Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş'in Şam'a yönelik uyarıları doğrultusunda, Suriye'ye ‘ayağını denk al’ mesajı verilmesi benimsendi.
Türkiye'nin iyi niyetini sürekli istismar eden Şam yönetiminin, bölücü terör örgütüne sürekli destek verdiği ve PKK liderinin halen Şam'da barındığı vurgulanan toplantıda, ‘Suriye bir taraftan bu yardımı reddederken, diğer yandan gizli düşmanlığı sürdürmektedir. Türkiye'nin dostluk elini sürekli geri çevirmektedir. Bu politika sürdükçe, Suriye'ye anlayacağı dilden konuşmak gerekecektir’ görüşü dile getirildi.
MGK, Suriye'nin diplomatik yolla son bir kez daha uyarılmasını, bildik tutumunu devam ettirmesi durumunda da ‘gereken yanıtın verilmesini’ benimserken, Türkiye'nin ‘mukabele’ hakkının saklı olduğu vurgulandı.” Yusuf Özkan,“Suriye’ye Uyarı: Ayağını Denk Al”, Milliyet, 1 Ekim 1998, http://www.milliyet.com.tr/1998/10/01/index.html
“Toplantıda, Cumhurbaşkanı Demirel ve Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş'in, Suriye'nin PKK'ya verdiği destekle ilgili çıkışları sonrasında Şam'a 'ayağını denk al' uyarısı yapılması kararlaştırıldı. Buna göre, diplomatik kanallardan Suriye'ye 'gizli düşmanlık politikandan vazgeç, sabrımız taştı’ mesajı verilecek. Toplantıda, Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan sunuşta şu değerlendirmeye yer verildi:
Türkiye'nin iyi komşuluk ilişkilerini geliştirme çerçevesinde attığı bütün adımlar, bütün açılımlar sonuçsuz bırakılmıştır. Dışişleri Bakanı Doha'da Suriye Dışişleri Bakanı Faruk Şara ile görüşmüş, Suriye Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Adnan Omran'a Ankara'da olumlu mesajlar verilmiş, diyalog istendiği vurgulanmıştır. Ancak, Suriye bu açılımlara cevap vermek yerine gizli düşmanlık politikasını geliştirmeyi seçmiştir. Bu politika sürdükçe Suriye'nin anlayacağı dilden konuşmak gerekmektedir. Türkiye, BM yasalarının sağladığı 'meşru müdafaa zemininde' mukabele hakkını saklı tutmalıdır.
İstihbarat raporları, Suriye'nin PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Şam'da yaşamasına göz yummakla yetinmeyip, örgüte açık destek verdiğini de ortaya koymaktadır. Ancak bunları Şam yönetimine sorduğumuzda, 'Biz iddialarınızı doğrulayacak, Öcalan'ın Suriye'de yaşadığına dair hiçbir veri yoktur' yanıtını veriyor. Avrupalı, Yunan ve Ermeni parlamenterler Şam'da örgüt başıyla görüşüp, ardından da 'Öcalan'la Şam'da görüştüm' açıklaması yaparken Suriye'nin inkâr politikasını sürdürmesi devlet geleneğine yakışmamaktadır. Suriye'ye hasmane tutumuna son vermesi gereği sert bir yöntemle anlatılmalıdır.
MGK toplantısında ayrıca İtalya'nın sözde Kürt Parlamentosu'na İtalya Parlamentosu'nda toplanma izni vermesi de değerlendirildi. İtalya'ya uyarı yapıldığı, ayrıca diplomatik yollardan gerekli mesajların verilmesi kararlaştırılan toplantıda, 'İtalya'nın bu tutumundan geri adım atmaması halinde başta savunma sanayi ihaleleri olmak üzere bir dizi ekonomik yaptırım uygulanması' konusunda görüş birliğine varıldı.”
Evren Değer ve Murat Gürgen, “MGK: Çete Yasası Çıksın”, Radikal, 1 Ekim 1998, http://www.radikal.com.tr/1998/10/01/politika/mgk.html [20.02.2008].
[34] Yetkin, Kürt Kapanı…, ss. 62-63. Ayrıca bkz.; Rıdvan Akar ve Can Dündar, Ecevit ve Gizli Arşivi, Ankara: İmge Yayınları, 2008, ss. 406-432.
[36] Akar ve Dündar, Ecevit ve Gizli Arşivi…, ss. 425-426. (Vurgular bize ait, F.A.)
[38] Bilâ, Komutanlar Cephesi…, s. 275.
[40] Akar ve Dündar, Ecevit ve Gizli Arşivi…, s. 426.
[42] Cem’in ifadesiyle, “…Mübarek, Türkiye’nin söylemini yumuşatmasını istiyordu, o da meselenin Türkiye'nin istediği gibi çözülmesi için çalışacaktı. Ancak bizim tutumumuz çok kesindi. ‘Suriye’ye de hareket imkanı bırakalım’ gibi düşünceleri çoktan aşmış durumdaydık. Bir-iki kez gitti geldi Sayın Mübarek… Nihayet, terörbaşının, yıllardır rahatça barındığı Suriye’nin başkenti Şam’dan çıkarılmış olduğu haberi bize ulaştı.” Dündar (Y.Haz.), Ben Böyle Veda Etmeliyim:…, s. 227.
[44] Bununla birlikte, döneme ilişkin bazı haber ve incelemelerde Türkiye’nin istemlerinin yerine getirilmesi için Suriye’ye bir ültimatom vererek 45 günlük bir süre tanıdığı bilgisi yer almaktadır. Ancak bu bilgi bizim yararlandığımız kaynaklarda doğrulanmamaktadır.
“Şam'a 45 Gün Süre”, Hürriyet, 8 Ekim 1998, http://dosyalar.hurriyet.com.tr/hur/turk/98/10/08/dunya/01dun.htm [20.02.2008]
Nikolas Strüchler, The Threat of Force in International Law, Cambridge: Cambridge University Press, 2007, p. 308.
[46] Örneğin Genelkurmay Başkanı Kıvrıkoğlu medyada yer alan haberlerin algı açısından Suriye’de isteme uyma zorunluluğu yaratmış olduğuna işaret etmektedir. Bu noktada medyada yer alan haber ve yorumlar Suriye üzerinde bir psikolojik harekât etkisi yaratmakla birlikte ulusal kamuoyunda da aşırı beklentilere yol açabilme riski de taşımıştır. Kıvrıkoğlu’na göre; “medyanın geliştirdiği savaş senaryoları, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin birkaç gün içinde Suriye’ye karşı bir askerî harekatın yapılacağına işaret ediyordu. Oysa Silahlı Kuvvetler intikal ve lojistik yönden hazırlıklarını tamamlayabilmek için zamana ihtiyacı vardı.” Yetkin, Kürt Kapanı…, s. 204. 9 Ekim 1998 tarihinde yapılan Dış Politik Gelişmeler Toplantısı’nda Başbakan Mesut Yılmaz da bu konuya işaret etmektedir. Ayrıntılar için bkz.; Akar ve Dündar, Ecevit ve Gizli Arşivi…, s. 417.
[48] Yetkin, Kürt Kapanı…, s. 81.
[50] Bu konuda bkz.; Tuncay Özkan, Operasyon, İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2000, s. 69. Öcalan bu durumu şu şekilde anlatmaktadır; “Türkiye’nin baskısı üzerine Suriye hükûmeti bana ‘Ya Türkiye ile aramızda savaş çıkar veya biz seni yakalar Türkiye’ye teslim ederiz, tercih yapmak zorundasın’ dedi. Bu tebliği bana Ağa kod adlı Mervan Zerki yaptı. Biz de Yunanistan formülünü tercih ettik.”
[52] Şükrü Elekdağ, “2 ½ War Strategy”, Perceptions, Vol. 1, March-May 1996, s. 7. http://www.sam.gov.tr/perceptions/Volume1/March-May1996/212WARSTRATEGY.pdf;
[54] Bu konudaki değerlendirmeler için bkz.; Yetkin, Kürt Kapanı…, ss. 40-43; Fikret Bilâ, Hangi PKK?, Ankara: Ümit yayıncılık, 2004, s. 75; Bilâ, Komutanlar Cephesi…, ss. 199-200.
[56] Toluner, “Hukuksal Alanda …”, s. 490.
[58] Yetkin, Kürt Kapanı…, s. 107.
Bunalım sırasında Yunanistan’ın da gelişmelerden tedirgin olduğu ve Suriye’den sonra sıranın Yunanistan’a geleceğine ilişkin haberler basında yer almıştır. Bu konuda bkz.; Murat İlem, “Şam Suskun, Atina Tedirgin”, Cumhuriyet, 10 Ekim 1998, s. 15. http://arama.yore.com.tr:8081/cgi-bin/sayfa.cgi?w+30+/cumhuriyet/9810/10/t/c1503.html [20.02.2008].
[60] Cem, Türkiye Avrupa Avrasya…, s. 149. Cem bir başka vesile ile şunları söylemektedir; “…Suriye ile 1998 sonunda neredeyse savaşmak üzereydik. Terör altyapısını yok etmezlerse ‘… Türkiye’nin her yolu, yöntemi kullanarak Suriye’yi zorlayacağını’ açıklamazdan önce, Cumhurbaşkanının, Başbakanın ve Genel Kurmayın kesin yaklaşımını aldım, öyle konuştum. Dış siyasette sözünüzün güvenirliği, caydırıcılığı yoksa, söylenenler boşlukta kalmaya mahkumdur.” Cem, Türkiye Avrupa Avrasya…, ss. 206-207.
[62] Bilâ, Komutanlar Cephesi…, ss. 199-200.
[64] Bkz.; “Orgeneral Kılıç, Sorunun Kriz Yönetimiyle Çözümü İçin Çaba Gösterildiğini Belirtti: Savaş İstemiyoruz”, Cumhuriyet, 6 Ekim 1998, s. 1-17. http://arama.yore.com.tr:8081/cgi-bin/sayfa.cgi?w+30+/cumhuriyet/9810/06/t/c17.html
[66] Suriye bunalımı sırasında Cumhurbaşkanı Demirel’in süreçte önplana çıkması, Başbakan Yılmaz’ın ise arka planda kalması eleştirilere neden olmuştur. Bu çerçevede siyasilerin söylemlerindeki “aşırı”lıklara karşın askerlerin “temkinli” bir dil kullanmalarına işaret edilmiştir. Bir yorum için bkz.; Cüneyt Arcayürek, “Çok Bilinmeyenli Denklem”, Cumhuriyet, 6 Ekim 1998, s. 1-17.
http://arama.yore.com.tr:8081/cgi-bin/sayfa.cgi?w+30+/cumhuriyet/9810/06/t/c1708.html
[68] “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, 20. Dönem 4. Yasama Yılı, 3. Birleşim 07/Ekim /1998 Çarşamba,” http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangic?P4=332&P5=B&PAGE1=1&PAGE2=45
[70] “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, 20. Dönem 4. Yasama Yılı, 3. Birleşim 07/Ekim /1998 Çarşamba”…,
[72] “Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yenilenmesine ve seçimlerin, mahalli idareler genel seçimleri ile birlikte 18 Nisan 1999 Pazar günü yapılmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 30.7.1998 tarihli 131 inci Birleşiminde (11) ret oyuna karşı (486) kabul oyuyla karar verilmiştir.”
“Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Seçimlerinin Yenilenmesine Dair [Karar, 590 / 30 Temmuz 1998]”, http://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar590.html
[74] “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, 20. Dönem 4. Yasama Yılı, 3. Birleşim 07/Ekim /1998 Çarşamba”…,
[76] Konuşma metni için bkz.; “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, 20. Dönem 4. Yasama Yılı, 3. Birleşim 07/Ekim /1998 Çarşamba”…,
[78] ABD Başkanı Clinton’un Türkiye ve Suriye Cumhurbaşkanlarına göndermiş olduğu mektuplar için bkz.; Yetkin, Kürt Kapanı…, ss. 66-67.
[80] “Diplomasi Kapısı Açık”, Cumhuriyet, 8 Ekim 1998, ss. 1-15.
http://arama.yore.com.tr:8081/cgi-bin/sayfa.cgi?w+30+/cumhuriyet/9810/08/t/c0109.html
[81] Emine Kaplan, Akın Bodur, Mehmet Ali Solak, “Son Barışçı Yolu Deniyoruz”, Cumhuriyet, 20 Ekim 1998, s. 8.
http://arama.yore.com.tr:8081/cgi-bin/sayfa.cgi?w+30+/cumhuriyet/9810/20/t/c0811.html
Fuat Aksu, "Uyuşmazlık-Kriz Sarmalından Algı Değişimine Türkiye-Yunanistan İlişkileri", Rodos ve İstanköy Türklüğü, (Eds.)Mustafa Kaymakçı ve Cihan Özgün, İzmir: RİOTKDD Yay., 2014, ss. 55-90.
*Bu makale TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No.: 112K172) Desteğiyle Hazırlanmıştır.
TCG Muavenet Muhribi'nin 1 Ekim 1992 tarihinde USS Saratoga Uçak Gemisi'nden atılan iki Sea Sparrow füzesi ile vurulması sonrasında mağdurların açmış olduğu davalar, bunlara ilişkin olarak verilen kararlar ve yardımcı belgeler aşağıdaki adreslerden incelenebilir:
Türk Dış Politikası Krizleri Ana Sayfa Erişimi...
Soldaki menüden krizlere ilişkin anasayfalara erişebilirsiniz.
ECPR Glasgow General Conference'da sunumlarımızı yaptık....
Proje Grubumuz 3-6 Eylül 2014 tarihlerinde European Consortium for Political Research-ECPR tarafından İskoçya-Glasgow'da düzenlenen General Conference 2014'e katılarak proje çıktılarını tartışacak.
Ayrıntılar için bkz.;
Projemiz araştırmacı/bursiyerlerimizden Tuğçe Kafdağlı ve Zehra Gürsoy 16 Temmuz 2013 tarihinde yapılan jüri savunmalarının ardından yüksek lisans tezlerini başarıyla tamamlamış oldular. Değerli jüri üyelerine yapıcı eleştiri ve değerlendirmelerinden dolayı teşekkür ederiz.
Arkadaşlarımızı artık bundan sonra doktora öğrencilerimiz olarak göreceğiz.
Kendilerini başarılarından dolayı kutluyoruz.
Doç. Dr. Fuat Aksu
Yıldız Teknik Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü
Yıldız Kampusu
Beşiktaş - İstanbul
Tel: 0212 3832556
Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
Proje grubumuzun ilk toplantısını düzenledik...
Projemizin TÜBİTAK tarafından kabulünün ve resmi işlemlerin tamamlanmasının ardından tüm proje ekibi 16 Kasım 2012 tarihinde Prof. Dr. Kemâl Saybaşılı Toplantı Salonu'nda biraraya gelerek proje çalışmaları hakkında görüşlerini paylaştı ve projenin ilk evresinde izlenecek yol ve yöntemler hakkında kararlar aldı...
Merhabalar...
Türk Dış Politikasında Kriz İncelemeleri Hakkında Yapacağımız Çalışmaları Sizlerle Buradan Paylaşmayı düşünüyoruz. Biz kim miyiz? Dış Politika incelemelerinin yaygınlaşmasına gönül vermiş bir grup araştırmacıyız...
2. ÇALIŞTAY TOPLANTIMIZ
Proje Grubumuz ikinci çalıştayını 6 Mart 2013 tarihinde düzenledi. Prof. Dr. Kemâli Saybaşılı Toplantı Salonu'nunda yaptığımız toplantıda bursiyer arkadaşlarımızın hazırlamış oldukları sunuşlar çerçevesinde tartışmalar yapıldı.
Merhabalar...
Türk Dış Politikasında Kriz İncelemeleri Hakkında Yapacağımız Çalışmaları Sizlerle Buradan Paylaşmayı düşünüyoruz. Biz kim miyiz? Dış Politika incelemelerinin yaygınlaşmasına gönül vermiş bir grup araştırmacıyız...
Sütun1 |
Taslak Ek Kaynaklar... |
Ahrari, Mohammed E. “A Paradigm of 'Crisis' Decision Making: The Case of Synfuels”. British Journal of Political Science. Vol. 17, No. 1 (Jan., 1987):71-91. |
Aksu, Fuat. “Kuvvet Kullanma Tehditine Dayalı Dış Politika Krizlerinde Güvenlik Kavramı”. Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti. der. Evren Balta Paker, İsmet Akça. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010: 475-502. |
Aksu, Fuat. Türk Dış Politikasında Zorlayıcı Diplomasi. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2008. |
Aksu, Fuat. Türk-Yunan İlişkileri. Ankara: Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi (SAEMK), 2001. |
Algosaibi, Ghazi A.R. “The Theory of International Relations: Hans J. Morgenthau and His Critics”. Background. Vol. 8 , (Feb., 1965): 221-256. |
Allison, Graham and Zelikow, Philip. Essence of Decision: Explaining Cuban Missle Crisis. New York: Longman, 1999. |
Aydın, Mustafa. “Uluslararası İlişkiler’de Yaklaşım, Teori ve Analiz”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. c. 51. s. 1 (1996): 71-114. |
Aydın, Mustafa. “Uluslararası İlişkilerin “Gerçekçi” Teorisi: Kökeni, Kapsamı, Kritiği”, Uluslararası İlişkiler. c.1. s. 1 (Bahar, 2004): 33-66. |
Baldwin, David Allen. Economic Statecraft. Princeton University Press, 1985. |
Bercovitch, Jacob, Victor Kremenyuk, I. William Zartman. “Introduction : The Nature of Conflict and Conflict Resolution”. The SAGE Handbook of Conflict Resolution. eds. Jacob Bercovitch, Victor Kremenyuk and I. William Zartman. SAGE Publications Ltd, 2013:1-11. |
Booth, Ken. “Security in Anarchy: Utopian Realism in Theory and Practice”, International Affairs, vol. 67. no.3 (Royal Institute of International Affairs, 1991): 527-545. |
Brecher, Michael and Wilkenfeld, Jonathan. A Study of Crisis. Michigan: The University of Michigan Press, 2003. |
Brecher, Michael, Patrick James. “Patterns of Crisis Management”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 32. no. 3 (Sep., 1988): 426-456. |
Brecher, Michael. “Toward a Theory of International Crisis Behavior: A Preliminary Report”. International Studies Quarterly. Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis: Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977): 39-74. |
Brecher, Michael. Crisis in World Politics: Theory and Reality. Pergamon Press,1993. |
Brecher, Michael. Decision in Crisis Israel, 1967 and 1973. London: University Of California Press,1980. |
Brecher, Michael. International Political Earthquakes. The University of Michigan Press, 2008. |
Breuning, Marijke. Foreign Policy Analysis: A Comparative Introduction. Palgrave Macmillan, November 2007. |
Brigg, Morgan. The New Politics of Conflict Resolution: Responding to Difference. New York: Palgrave Macmillan, 2008. |
Brown, Chris and Ainley, Kirsten. Uluslararası İlişkileri Anlamak. İstanbul: Yayınodası Yayınları, 2006. |
Bull, Hedley. The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics. Londra: Macmillan, 1977. |
Burchill, Scott ve diğerleri, Theories of International Relations. New York: Palgrave Macmillan, 2005. |
Burcu Bostanoğlu. Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası. Ankara: İmge Kitabevi, 2008. |
Burton, John. W.. Conflict Resolution as a Political System. George Mason University Institute for Conflict Analysis and Resolution, 1993. |
Caprioli, Mary. “Gendered Conflict”. Journal of Peace Research. Vol. 37. No. 1 (Jan., 2000): 51-68. |
Caprioli, Mary, and Mark A. Boyer. “Gender, Violence, and International Crisis”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 45. no. 4 (Aug, 2001): 503-518. |
Carr, Edward. H.. Yirmi Yıl Krizi 1919-1939. çev. Can Cemgil, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010. |
Checkel, Jeffrey T. “Contructivism and Foreign Policy”, Foreign Policy: Theories, Actors and Cases. ed. Steve Smith, Amelia Hadfield ve Tim Dunne Oxford: Oxford University Press, (2008). |
Copeland, Dale C. “The Constructivist Challenge to Structural Realism, A Review Essay”. Constructivism and International Relations: Alexander Wendt and His Critics. ed. Stefano Guzzini and Anna Leander. Routledge, 2006:2-33. |
Craig, G. A. and George, A. L.. Güç ve Devlet Yönetimi: Günümüzün Diplomatik Sorunları. çev. İhsan Dağı ve Emir Yüksel. Ankara: Dış Politika Enstitüsü, 1997. |
Dayton, Bruce W. “Managing Crisis in The Twenty- First Century”. International Studies Review. vol.6 Issue 1(March,2004):165-194. |
Denny, Roy. “Neorealism and Kant: No Pacific Union”. Journal of Peace Research. vol. 30. no. 4 (November, 1993): 451-454. |
Devlen, Balkan. Renegade Regimes and Foreign Policy Crisis. VDM Verlag Dr. Mueller e.K., 2008. |
Devlen, Balkan ve Özgür Özdamar. “Neoclasiccal Realism and Foreign Policy Crisis”. Rethinking Realism in International Relations: Between Tradition and Innovation. eds. A.Freyberg-Inan, E.Harrison and P.James. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009:136-164. |
Devlen, Balkan, Özgür Özdamar. “Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu Kuramı: Kökenleri, Kavramları ve Tartışmaları”. Uluslararası İlişkiler. c.7. s.25 (2010): 43-68. |
Devlen, Balkan, Özgür Özdamar. “Neoclassical Realism and Foreign Policy Crises”. Rethinking Realism in International Relations. Ed. Annette Freyberg, Inan Ewan Harrıson, Patrıck James. Maryland: The Johns Hopkins University Press, 2009: 136-164. |
Dixon, William J. .“ThirdParty Techniques For Preventing Conflict Escalation And Promoting Peaceful Settlement”. International Organization. vol. 50. Issue 04. (1996): 653-681. |
Donnelly, Jack. “Realism”. Theories of International Relations. Ed. Burchill ve diğ. New York: Palgrave Macmillan, 2005. |
Doyle, M. Ways of War and Peace: Realism, Liberalism and Socialism. New York: W W Norton & Co Inc, 1997. |
Doyle, Michael. "Liberalism and World Politics." The American Political Science Review. vol. 100. No. 4. Thematic Issue on the Evolution of Political Science, in Recognition of the Centennial of the Review 80 (November, 2006): 1151-1169. |
Dueck, Colin. “Neoclassical Realism And The National Interest: Presidents, Domestic Politics, and Major Military Interventions”. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Cambridge: Cambridge University Press, 2009: 139-170. |
Duelfer, Charles A.. Stephen Benedict Dyson. “Chronic Misperception and International Conflict The U.S.-Iraq Experience”. International Security. vol. 36, No. 1. (Summer 2011):73-100. |
Efegil, Ertan. Dış Politika Analizi Ders Notları. Ankara: Noble, 2012. |
Forde, Steven. “International Realism and the Science of Politics: Thucydides, Machiavelli and Neorealism”. International Studies Quarterly. vol. 39, no. 2 (June 1995): 141-160. |
Fox, William T.R. “E.H. Carr and Political Realism: Vision and Revision,” Review of International Studies, s.11, 1985: 1-16. |
George, Alexander L. and Timothy J. McKeown. “Case Studies and Theories of Organizational Decision-Making”. Advances in Information Processing in Organizations. Vol. 2. ed. Robert Coulam and Richard Smith. Greenwich: JAI Press, 1985: 21-52. |
George, Alexander L.. “Inadvertent Wars-Introduction”. Avoiding War. Ed. Alexander George. USA: Westwiev Press, 1991: 31-36. |
George, Alexander L. “A Provisional Theory of Crisis Management”. ed. Alexander. L. George. Avoiding War: Problems of Crisis Management. Westview Press, 1991: 22-30. |
George, Alexander L. “Is Research On Crisis Management Needed?”. Ed. Alexander. L. George. Avoiding War: Problems of Crisis Management. Westview Press, 1991:3-6. |
George, Alexander L. “Knowledge for Statecraft: The Challenge for Political Science and History”. International Security. vol. 22, no. 1 (Summer, 1997): 44-52. |
George, Alexander L. “Strategies for Crisis Management”. ed. Alexander. L. George, Avoiding War: Problems of Crisis Management. Westview Press, 1991:379-383 |
George, Alexander L. “The Impact of Crisis-Induced Stress on Decision Making”. Eds. Solomon, F. and Marston, R. Q., The Medical Implications of Nuclear War, Washington: National Academies,1986: 529-554 |
George, Alexander L. “The Tension Between Military Logic and Requirements of Diplomacy in Crisis Management”. Ed. Alexander. L. George. Avoiding War: Problems of Crisis Management. Westview Press, 1991: 13-21. |
George, Alexander L. “Theory and Practise”. ed. Alexander L. George, David K. Hall, and William R., The Limits of Coercive Diplomacy Laos, Cuba, Vietnam, Little, Brown and Company, 1971:13-23. |
George, Alexander, L. and William, E. Simons. “Findings And Conclusions”. ed. Alexander L. George, David K. Hall, and William R. .The Limits of Coercive Diplomacy Laos, Cuba, Vietnam. Little, Brown and Company, 1971: 267-294. |
Gideon, Rose. “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”. World Politics. vol. 51. no. 1 (Oct., 1998) :144-172. |
Gilbert, Arthur N. and Paul Gordon Lauren. “Crisis Management: An Assessment and Critique”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 24. no. 4 (Dec., 1980): 641-664. |
Guzzini, Stefano. “Structural Power: The Limits of Neorealist Power Analysis”. International Organization. vol. 47. no. 3 (Summer, 1993): 443-478. |
Haney, Patrick J. “Structure and Process in the Analysis of Foreign Policy Crises”. Ed. Laura Neack, Jeanne A. K. Hey and Patrick J. Haney. Foreign Policy Analysis: Continuity and Change in Its Second Generation. Prentice Hall, 1995: 99-115. |
Hans J. Morgenthau. Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace. Boston: McGraw-Hill Higher Education, 2006. |
Heisle, Barbara Schmitter. “The Sociology of Immigration, From Assimilation to Segmented Integration From the American Experience to the Global Arena”, eds. Caroline Bretell and James Hollifield. Migration Theory: Talking Across Disciplines. New York: Routledge, 2000:77-96. |
Hermann, Charles F. Crises in Foreign Policy: A Simulation Analysis. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company, 1969. |
Hermann, Charles, “Crisis”. The Oxford Companion to Politics of the World. Ed. Joel Krieger. New York: Oxford University Press, 1993. |
Hermann, Charles. “International Crisis as a Situational Variable”. International Politics and Foreign Policy. Ed. James N. Rosenau. New York: Free Press, 1969: 409-421. |
Hermann, Charles. “Threat, Time and Surprise: A Simulation of International Crises”. International Crises: Insights from Behavior Research. Ed. Charles F. Hermann New York: Free Press, 1972. |
Hermann, Margaret G. “Explaining Foreign Policy Behavior Using the Personal Characteristics of Political Leaders”. International Studies Quarterly. vol. 24. no. 1 (Mar., 1980):7-46. |
Hermann, Margaret G. “How Decision Units Shape Foreign Policy: A Theoretical Framework”. International Studies Review. vol. 3. no. 2. (Summer, 2001): 47-81. |
Hermann, Margaret G., Thomas Preston, Baghat Korany, Timothy M. Shaw. “Who Leads Matters: The Effects of Powerful Individuals: Leaders, Groups, and Coalitions: Understanding the People and Processes in Foreign Policymaking”. International Studies Review. vol. 3. no. 2., (Summer, 2001): 83-131. |
Hermann, Margaret G. ve Charles W. Kegley. “Ballots, a Barrier against the Use of Bullets and Bombs: Democratization and Military Intervention”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 40, no. 3 (Sep., 1996): 436-459. |
Hey, Jeanne A.K. Theories of Dependent Foreign Policy and the Case of Ecuador in the 1980's. Ohio University Press, 1995. |
Hill, Christopher. “What Is To Be Done? Foreign Policy As A Site For Political Action”. International Affairs. vol. 79. Issue 2 (March, 2003) :233-255. |
Hilsman, Roger. “The Foreign-Policy Consensus: An Interim Research Report”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 3. no. 4. (December, 1959): 361-382. |
Holsti, Kalevi J. Peace and War: Armed Conflicts and International Order 1648-1989. Cambridge University Press, 1991. |
Holsti, Ole R. “Crisis Management”. Psychological Dimensions of War. ed. Betty Glad. Sage Publications, 1990:116-142 |
Holsti, Ole R. “Historians, Social Scientists, and Crisis Management: An Alternative”, The Journal of Conflict Resolution, vol. 24. no. 4 (Dec., 1980): 665-682. |
Holsti, Ole R. “Theories of Crisis Decision Making”. International Conflict and Conflict Management. eds. Robert O. Marhews, Rubinoff, J. Gross-Stein. Canada: Prentice Hall, 1989: 65-83. |
Horowitz, Michael, Rose McDermott and Allan C. Stam. “Leader Age, Regime Type, and Violent International Relations”. The Journal of Conflict Resolution. vol. 49, no. 5 (Oct., 2005):661-685. |
Houben, Marc. International Crisis Management: The Approach of European States. London and New York: Routledge, 2005. |
James, Patrick, Jean Sébastien Rioux. “International Crises and Linkage Politics: The Experiences of the United States, 1953-1994”. Political Research Quarterly. vol. 51, no. 3 (Sep., 1998):781-812. |
Janis, Irving L..Crucial Decisions: Leadership in Policymaking and Crisis Management.The Free Press A Division of Macmillan.Inc. New York,1989. |
Kelman, Herbert C., John J.. Fisher. “Conflict Analysis and Resolution”. Oxford Handbook of Political Psychology. Ed. D. O. Sears, L. Huddy, & R. Jervis. Oxford: Oxford University Press, 2003: 315-355. |
Kelman, Herbert C.. “The Problem-Solving Workshop In Conflict Resolution.” Ed. R.L. Merritt. Communication In International Politics. Urbana: University of Illinois Press; 1972: 168-204. |
Kowert, Paul A., Margaret G. Hermann. “Who Takes Risks?: Daring and Caution in Foreign Policy”. Journal of Conflict Resolution. (October, 1997):611-637. |
Lauren, Paul Gordon, Gordon A. Craig, Alexander L.George. Force and State Craft: Diplomatic Challenges of Our Time. New York: Oxford University Press, 2007. |
Lebow, Richard Ned. “Is Crisis Management Always Possible?”. Political Science Quarterly. vol. 102. no. 2. (Summer, 1987):181-192. |
Lebow, Richard Ned. Between Peace and War: The Nature of International Crisis. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1981. |
Lebow, Richard Ned. Why Nations Fight: Past and Future for War. United Kingdom: Cambridge University Press, 2010. |
Levi, Werner. “On The Causes of War And The Conditions of Peace”. Journal of Conflict Resolution. vol. 4, no. 4 (December,1960): 413-430. |
Linkater, Andrew., Scott, Burchill. “Giriş”. Uluslararası İlişkiler Teorileri. Ed. Burchill, Scott vd. İstanbul: Küre Yayınları, 2012: 11-48. |
Linklater, Andrew .“The English School”. Theories of International Relations. Ed. Burchill ve diğ. New York: Palgrave Macmillan, 2005. |
Lobell, Steven E.. “Threat Assessment, the State, and Foreign Policy: A Neoclassical Realist Model”. Ed. Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman, and Jeffrey W. Taliaferro. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Cambridge: Cambridge University Press, 2009: 42-75. |
Majeski Stephen J., Shane Fricks. “The Conflict and Cooperation in International Relations”. Journal of Conflict Resolution. vol. 39. no. 4. (Dec., 1995): 622-645. |
Maoz, Zeev. “Peace by Empire? Conflict Outcomes and International Stability 1816-1976”. Journal of Peace Research. vol. 21. no. 3. (September, 1984): 227-241. |
McClelland, Charles A.. “The Acute International Crisis”. World Politics. vol. 14. no. 1.The International System: Theoretical Essays. (Oct., 1961):182-204. |
McClelland, Charles A.. “The Anticipation of International Crises: Prospects for Theory and Research”. International Studies Quarterly. vol. 21. no. 1. Special Issue on International Crisis: Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977):15-38. |
Mccormick, David. Decisions, Events and Perceptions in International Crises, Vol. 1: Measuring Perceptions to Predict International Conflict. Michigan: First Ann Arbor Corp,1975. (Aktaran: Brecher, Michael. “Toward a Theory of International Crisis Behavior: A Preliminary Report”. International Studies Quarterly. vol. 21. no. 1. Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977)) |
McCormick, James M. “International Crises: A Note on Definition”. The Western Political Quarterly. vol. 31. no. 3 (Sep., 1978):352-358. |
Mcdermott, Rose. Political Psychology in International Relations. The University of Michigan Press, 2004. |
Mingst, Karen A. Essentials of International Relations. Norton, W. W. & Company, Second Editions, 2001. |
Mintz, Alex, Karl DeRouen. Understanding Foreign Policy Decision Making. Cambridge University Press, 2010. |
Mitrany, David. “The Functional Approach to World Organisation”. International Affairs. c. 24, s. 3 (1948): 350-363. |
Neack Laura, Jeanne A. K. Hey and Patrick J. “Generational Change in Foreign Policy Analysis”. Foreign Policy Analysis: Continuity and Change in Its Second Generation. Eds. Laura Neack, Jeanne A. K. Hey and Patrick J. Haney. Prentice Hall, 1995: 1-16. |
Neack, Laura. The New Foreign Policy Power Seeking in a Globalized Era. Rowman & Littlefield Publishers, Second Edition, 2008. |
Nicholson, Michael. “Negotiation; “Agreement and Conflict Resolution: The Role of Rational Approches and their Critisism”. Conflict Resolution and Conflict Transformation. ed. Raimo Väyrynen. SAGE Publications, 1991: 57-78. |
Oktay, Cemil. Modern Toplumlarda Savaş ve Barış. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012. |
Palan, Ronen. “A World of Their Making: an Evaluation of the Constructivist Critique in International Relations”. Review of International Studies. Issue 04 ( October 2000): 575-598. |
Paterson, Mathethew. “Yeşil Siyaset”. Uluslararası İlişkiler Teorileri. Ed. Burchill, Scott ve diğ. İstanbul: Küre Yayınları, 2012: 341-370. |
Petkova, Lilia. “The Ethnic Turks in Bulgaria: Social Integration and Impact on Bulgarian – Turkish Relations, 1947-2000”. The Global Review of Ethnopolitics. vol. 1. no. 4. (June, 2002): 42-59. |
Potter, William C.. “Issue Area and Foreign Policy Analysis”. International Organization. vol. 34. no. 3. (Summer, 1980):405-427. |
Rathbun, Brian. “A Rose by Any Other Name: Neoclassical Realism as the Logical and Necessary Extension of Structural Realism”. Security Studies. s. 17 (1994): 294-321. |
Reardon, Betty A.. Sexism and the War System. Syracuse University Press, 1996. |
Renshon, Jonathan, Stanley A. Renshon. “The Theory and Practice of Foreign Policy Decision Makings”. Political Psychology. vol. 29. no.4 (2008):509-536. |
Reus-Smit, Christian. “Konstrüktivizm”. Uluslararası İlişkiler Teorileri. ed. Burchill, Scott ve diğ. İstanbul: Küre Yayınları, 2012: 279-310. |
Richard, Jackson. “Constructivism and Conflict Resolution”. Eds. Jacob Bercovitch, Victor Kremenyuk and I. William Zartman. The SAGE Handbook of Conflict Resolution. (SAGE Publications Ltd, 2013):172-192. |
Richardson, James L. "Crisis Management: A Critical Appraisal New Issues in International Crisis Management. Ed. Gilbert R. WinhamBoulder and London: Westview Press 1988: 13-36. |
Richardson, James L.. Crisis Diplomacy: The Great Powers Since the Mid-Nineteenth Century.Cambridge University Press, 1994. |
Richmond, Oliver P.. Peace in International Relations. New York: Routledge, 2008. |
Rioux, Jean-Sébastien. “A Crisis-Based Evaluation of the Democratic Peace Proposition”. Canadian Journal of Political Science / Revue Canadienne De Science Politique. vol. 31. no. 2 (Jun., 1998): 260-277. |
Ripsman, Norrin. M. “Neoclassical Realism And Domestic Interest Groups”. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Ed. Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman, and Jeffrey W. Taliaferro. Cambridge: Cambridge University Press, 2009:174-191. |
Robert Putnam “Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games”. International Organization. vol. 42. no. 3. (Summer, 1988), pp. 427-460 |
Rose, Gideon. “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”. World Politics. vol. 51. no. 1 (October, 1998):144-172. |
Rosenau, James N.. “Capabilities and Control in an Interdependent World”. International Security. vol. 1. no. 2 (Autumn, 1976):32-49. |
Rosenau, James N.. “Comparative Foreign Policy: Fad, Fantasy, or Field”. International Studies Quarterly. vol. 12. no. 3. (Sep., 1968):296-329. |
Sandıklı, Atilla, Erdem Kaya. “Uluslararası İlişkiler Teorileri ve Barış”. Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri. Ed. Atilla Sandıklı. İstanbul: BİLGESAM Yayınları, 2012: 133-165. |
Schelling, Thomas. The Strategy of Conflict, Cambridge. MA, Harvard University Press, 1960. |
Schuman, Michael H. , Hal Harvey. Security Without War. Westview Press, 1993. |
Schweller, Randall L. “Neoclassical Realism And Statemobilization: Expansionist Ideology in The Age of Mass Politics”. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Ed. Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman, and Jeffrey W. Taliaferro. Cambridge: Cambridge University Press, 2009: 227-251. |
Simon, Herbert Alexander. Models of Bounded Rationality: Empirically Grounded Economic Reason. MIT Press, 1997. |
Singer, David. “The International System: Theoretical Essays”.World Politics. vol. 14. no. 1. (October, 1961): 77-92. |
Snyder, Glen H., Paul Diesing. Conflict Among Nations: Bargaining Decision Making, and System Structure in International Crisis. Princeton University Press, 1977. |
Sobek, David. “Machiavelli's Legacy: Domestic Politics and International Conflict”. International Studies Quarterly. vol. 49. no. 2 (June 2005): 189-204. |
Şıhmantepe, Aydın. “Kardak Krizi Sürecinin Kriz Yönetim Prensipleri Açısından İncelenmesi”. Güvenlik Stratejileri. Sayı: 17. (Yıl: 9): 127-155. |
Taeyoung, Yoon. “Between Peace and War: South Korea’s Crisis Management Strategies Towards North Korean”. East Asian Review. vol. 15. no. 3. (Autumn, 2003):3-22. |
Taliaferro, Jeffrey W. "State Building for Future Wars: Neoclassical Realism and the Resource Extractive State". Security Studies. vol. 15. no. 3 (2006). |
Taliaferro, Jeffrey W., Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman. “Introduction: Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy”. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Ed. Taliaferro, Jeffrey W., Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman. Cambridge University Press, 2009: 1-43. |
Tickner, J. Ann.“A Criuque of Morgenthau's Principles of Political Realism”. International Politics Enduring Concepts and Comtemporary Issues. eds. Robert Art, Robert Jervis. Pearson Longman, Eight Edion, 2006: 22-34. |
True, Jacqui. “Feminizm”. Uluslararası İlişkiler Teorileri. Ed. Burchill, Scott ve diğ. İstanbul: Küre Yayınları, 2012: 311-340. |
Valerie M.. Christopher S. Vorei, Hudson Mershon. “Foreign Policy Analysis: Yesterday, Today, and Tomorrow”. International Studies Review. vol. 39. no. 2 (October, 1995): 209-238. |
Wallensteen, Peter. Understanding Conflict Resolution: War, Peace and the Global System. SAGE Publications, 2002. |
Walt, Stephen M. “International Relations: One World, Many Theories”. Foreign Policy. No. 110. Special Edition: Frontiers of Knowledge. (Spring, 1998): 29-46. |
Waltz, Kenneth N.. “The Origin of War in Neorealist Theory”. Journal of Interdisciplinary History. vol. 18. no. 4. The Origin and Prevention of Major Wars (Spring, 1988): 615-628. |
Warren, Phillips, Richard Rimkunas. “The Concept of Crisis in International Politics”. Journal of Peace Research. vol. 15. no. 3 (1978):259-272. |
Wendt, Alexander. “Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power, Politics”. International Organization. vol. 46. no. 2 (Spring, 1992):391-425. |
Wiegele, Thomas C. “Decision-Making in an International Crisis: Some Biological Factors”. International Studies Quarterly. vol. 17. no. 3 (Sep., 1973):295-335. |
Wight, Martin. “Why Is There No International Theory?”. Diplomatic Investigations. Ed. Herbert Butterfield and Martin Wight. London: Allen and Unwin, 1966. |
Wilkenfeld, Jonathan, Victor Asal, David Quinn, Kathleen Young. Mediating International Crises. Routledge Advances in International Relations And Global Politics, 2005. |
Wilkenfeld, Jonathan, Gerald W. Hopple, Stephen J. Andriole. “A Framework for the Comparative Analysis of Foreign Policy Behavior”. International Studies Quarterly. vol. 19. no. 2 (June, 1975): 160-198. |
Wright, Quincy. “The Value for Conflict Resolution of a General Discipline of International Relations”. Conflict Resolution. vol. 1. no. 1 (March 1957): 3-8. |
Arend, Anthony Clark, Robert J. Beck.International Law and The Use of Force: Beyond The UN Charter Paradigm. Routledge, 1993. |
Art, Robert J., Kenneth N. Waltz. The Use of Force Military Power and International Politics. United States of America : Rowman&Littlefield Publishers Inc.,2004. |
Ellwood P., Hinman. The Politics of Coercion:Toward A Theory Of Coercive Airpower For Postcold War Conflict, Colege of Aerospace Doctrine. University Press of the Pacific, 2005. |
Eriksson, Johan (Ed.). Threat Politics: New Perspectives on Security Risk And Crisis Management. England: Ashgate Publishing, 2001. |
George, Alexander L.. Forceful Persuation: Coercive Diplomacy As An Alternative To War. US Institute of Peace Press, 1991. |
George, Alexander L.. Gordon Alexander Craig. Güç ve Devlet Yönetimi. Ankara: Dış Politika Enstitüsü, 1991 |
George, Alexander L.. Bridging The Gap. Washington: United States Instute of Peace Press. 1993. |
George, Alexander L.. David Kent Hall, William E. Simons.Limits of Coercive Diplomacy: Laos, Cuba, Vietnam. Little Brown Company, 1971. |
George, Alexander L.. Avoiding War: Problems of Crisis Management. Westview Press, 1991. |
Jakobsen ,Peter Viggo. Western Use of Coercive Diplomacy After The Cold War. London:Palgrave Macmillan, 1998. |
Lebow,Richard Ned. Coercion Cooperation and Ethics in International Relations. Routledge, 2007. |
Lauren, Paul Gordon, Gordon A. Craig, Alexander L. George (eds.). Force And State Craft. Newyork : Oxford University Press, 2007. |
Podliska ,Bradley F.. Acting Alone. Lexington Books, 2010. |
Resnik, Michael D.. Choices An Introduction To The Decision Theory. London:University of Minennesota Press, 1987 |
Schultz, Kenneth A.. Democracy and Coercive Diplomacy. Cambridge University Press, 2004. |
Schelling ,Thomas C.. Arms and Influence. New Haven and London Yale University Press, 1966. |
Stürchler, Nikolas. The Threat of Force in International Law. Cambridge University Press, New York,2007. |
Zorlayıcı Diplomasi Stratejisi Üzerine Makaleler...
Kriz Yönetimi-Kitaplar |
Boin , Arjen, Paul’t Hart Eric Stern and Bengt Sundelius. The Politics of Crisis Management Public Leadership Under Pressure. Cambridge University Press, 2005. |
Brecher ,Michael, Jonathan Wilkenfeld. A Study of Crisis. University of Michigan Press,2000. |
Brecher, Michael. Crisis In World PoliticsTheory and Reality. Pergamon Press,1993. |
Brecher, Michael. Decisions In Crisis Israel 1967, 1973. University of California Press,1980. |
Brecher, Michael. International Political Earthquakes. The University of Michigan Press, 2008. |
Devlen, Balkan. Renegade Regimes and Foreign Policy Crises Understanding Saddam Hussein, Slobodan Milosevic and Kim Il-Sung. VDM Verlag Dr. Müller, 2008. |
Dunne ,Tim, Michael Cox, Ken Booth. The Eighty Years’s Crisis : International Relations 1919-1999. Cambridge University Press, 1998. |
George ,Alexander L., Andrew Bennet. Case Studies And Theory Development in The Social Sciences.MIT Press,2005. |
George, Alexander L.. The Operational Code,A Neglected Approach To The Study of Political Leaders And Decision Making. Califonia: The Rand Corparation, 1967. |
Gross ,Oren, Fionnuala Ní Aoláin. Law in Time of Crisis. New York: Cambridge University Press, 2006. |
Houben, Mark. International Crisis Management:The Approach of European States. Routledge, 2005. |
Ker- Lindsay, James. Crisis and Concilation A year of Rappochement Between Greece And Turkey. London: I.B. Tauris. 2007. |
Lagadec,Patrick. Preventing A Chaos In A Crisis: Strategies For Prevention, Control and Damage Limitation. Mcgraw-Hill Companies,1993. |
Nincic, Miroslav. Renegade Regimes Confronting Deviant Behavior in World Politics, New York: Colombia University Press, 2005. |
Wilkenfeld ,Jonathan, Kathleen J. Young, David M. Quinn and Victor Asal. Mediating International Crisis. Routledge,2005. |
Wiegele, Thomas C., Gordon Hilton, Kent Layne Oots, Susan V. Kisiel. Leaders Under Stress A Psychophysiological Analysis of International Crisis. Durham: Duke University Press, 1985. |
Winham, Gilbert R.. New Issues In International Crisis Managament. Westview Press,1988. |
Withana,Radhika. Power Politics Law: International Law and State Behaviour During International Crisis. Boston:Martinus Nijhoff Publishers, 2008. |
Makaleler |
Allison, Graham T. “Conceptual Models and the Cuban Missile Crisis.” The American Political Science Review. Vol. 63, No. 3 (Sep., 1969), pp. 689-718. |
Belden, Thomas G.” Indications, Warning, and Crisis Operations”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 181-198. |
Ben-Yehuda, Hemda.” Territoriality and War in International Crises: Theory and Findings, 1918-2001”. International Studies Review, Vol. 6, No. 4, (Dec., 2004), pp. 85-105. |
Bobrow ,Davis B., Steve Chan and John A. Kringen. “Understanding How Others Treat Crises: A Multimethod Approach”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 199-223. |
Brecher, Michael. “Toward a Theory of International Crisis Behavior: A Preliminary Report”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 39-74. |
Brecher, Michael. Patrick James. “Patterns of Crisis Management”. The Journal of Conflict Resolution, Vol. 32, No. 3 (Sep., 1988), pp. 426-456. |
Butler. Michael J.” U.S. Military Intervention in Crisis, 1945-1994: An Empirical Inquiry of Just War Theory”.The Journal of Conflict Resolution, Vol. 47, No. 2 (Apr., 2003), pp. 226-248. |
Cohen, Raymond. “Threat Perception in International Crisis”. Political Science Quarterly. Vol. 93, No. 1 (Spring, 1978), pp. 93-107. |
Colaresi .Michael and William R. Thompson. “Strategic Rivalries, Protracted Conflict, and Crisis Escalation”. Journal of Peace Research, Vol. 39, No. 3 (May, 2002), pp. 263-287. |
Dacey ,Raymond, Lisa J. Carlson. “Traditional Decision Analysis and Poliheuristic Theory of Foreign Policy Decision Making”. Journal of Conflict Resolution. Vol. 48 No.1, 2004:38-55. |
Dennis, William Cullen. “The Diplomatic Correspondence Leading up to the War”. The American Journal of International Law, Vol. 9, No. 2 (Apr., 1915), pp. 402-442. |
F. Gelpi ,Christopher. and Michael Griesdorf. “Winners or Losers? Democracies in International Crisis, 1918-94”. The American Political Science Review, Vol. 95, No. 3 (Sep., 2001), pp. 633-647. |
Ganapati, N. Emel, Ilan Kelman and Theodore Koukis.” Analaysing Greek-Turkish Disaster-Related Cooperation: A Disaster Diplomacy Perspective”. Cooperation and Conflict , 45(2) 2010:162-185. |
Greffenius, Steven and Jungil Gill. “Pure Coercion vs. Carrot-and-Stick Offers in Crisis Bargaining”. Journal of Peace Research, Vol. 29, No. 1 (Feb., 1992), pp. 39-52. |
H. G. Nicholas. “The United Nations in Crisis”. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol. 41, No. 3(Jul., 1965), pp. 441-450. |
Hart, Paul’t, Uriel Rosenthal, Alexander Kouzmin.”Crisis Decision Making: The Centralization Thesis Revisited” . Administration&Society, 25(1), 1993: 12-44. |
Hazelwood ,Leo. John J. Hayes and James R. Brownell, Jr. “Planning for Problems in Crisis Management: An Analysis of Post-1945 Behavior in the U.S.Department of Defense”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 75-106. |
Heng ,Yee-Kuang.” The Transformation of War Debate : Through The Looking Glass of Ulrich Beck’s World Risk Society” . International Relations, SAGE Publications, Vol 20(1): 2006: 69-91. |
Hewitt. J. Joseph “A Crisis-Density Formulation for Identifying Rivalries. Journal of Peace Research, Vol. 42, No. 2 (Mar., 2005), pp. 183-200. |
Hewitt. J. Joseph, “Dyadic Processes and International Crises”. The Journal of Conflict Resolution, Vol. 47, No. 5 (Oct., 2003), pp. 669-692. |
Hewitt. J. Joseph and Jonathan Wilkenfeld. “One-Sided Crises in the International System”. Journal of Peace Research, Vol. 36, No. 3 (May, 1999), pp. 309-323. |
Holsti, Ole R. “Theories of Crisis Decision Making". Robert O. Mathews, Rubinoff, J. Gross-Stein (eds.). International Conflict and Conflict Managament. Canada: Prentice Hall, 1989:67-82. |
Huth, Paul and Bruce Russett. “Deterrence Failure and Crisis Escalation”. International Studies Quarterly, Vol. 32, No. 1 (Mar., 1988), pp. 29-45. |
James ,Patrick and Frank Harvey. “Threat Escalation and Crisis Stability: Superpower Cases, 1948-1979”. Canadian Journal of Political Science, Vol. 22,No. 3 (Sep., 1989), pp. 523-545. |
James ,Patrick. and Jean Sébastien Rioux. “International Crises and Linkage Politics: The Experiences of the United States, 1953-1994”. Political Research Quarterly, Vol. 51, No. 3 (Sep., 1998), pp. 781-812 |
Jervis,Robert. “Deterrence and Perception”. International Security, Vol. 7, No. 3 (Winter, 1982-1983), pp. 3-30. |
Klick. Donna, J. A Balkan “Nuclear Weapon-Free Zone: Viability of the Regime and Implications for Crisis Management”. Journal of Peace Research, Vol. 24, No. 2 (Jun., 1987), pp. 111-124. |
Lebow, Richard Ned. “The Cuban Missile Crisis: Reading the Lessons Correctly”. Political Science Quarterly, Vol. 98, No. 3 (Autumn, 1983), pp. 431-458. |
Leng. Russell J. “Crisis Learning Games.” The American Political Science Review. Vol. 82, No. 1 (Mar., 1988), pp. 179-194. |
Leng. Russell J..”Reciprocating Influence Strategies in Interstate Crisis Bargaining”.The Journal of Conflict Resolution, Vol. 37, No. 1 (Mar., 1993), pp. 3-41. |
M. Pious, Richard. “The Cuban Missile Crisis and the Limits of Crisis Management”. Political Science Quarterly, Vol. 116, No. 1 (Spring, 2001), pp. 81-105. |
Major, Claudia, Tobias Pietz, Elisabeth Schöndorf, Wanda Hummel. “The Crisis Managament Toolbox From Civilian Crisis Prevention to PeaceBuilding: Principles, Actors, Insturments". Eva Gross, Daniel Hamilton, Claudia Major, Henning Riecke (eds.). Preventing Conflict, Managing Crisis: European and American Perspectives. Washington, Center For Transatlantic Relations, 2011:91-137. |
Mandel, Robert. “Political Gaming and Foreign Policy Making During Crises”. World Politics, Vol. 29, No. 4 (Jul., 1977), pp. 610-625. |
McKeown. Timothy J.” The Cuban Missile Crisis and Politics as Usual”. The Journal of Politics, Vol. 62, No. 1 (Feb., 2000), pp. 70-87. |
Mezey, Gyula.” Crisis Management Decision Making”, AARMS, Vol. 3 No.2 (2004): 267-288. |
Mintz,Alex .”Foreign Policy Decision Making in Familiar and Unfamiliar Settings: An Experimental Study of High-Ranking Military officers”. Journal of Conflict Resolution, Vol.48 No.1, 2004: 91-104. |
Morgan, T. Clifton. “Issue Linkages in International Crisis Bargaining”. American Journal of Political Science, Vol. 34, No. 2 (May, 1990), pp. 311-333. |
Morgan. T. Clifton.” A Spatial Model of Crisis Bargaining”. International Studies Quarterly, Vol. 28, No. 4 (Dec., 1984), pp. 407-426. |
Morrow, James D. “Capabilities, Uncertainty, and Resolve: A Limited Information Model of Crisis Bargaining”. American Journal of Political Science, Vol. 33, No. 4 (Nov., 1989), pp. 941-972. |
Morrow,James D. ”Alliances, Credibility, and Peacetime Costs”. The Journal of Conflict Resolution. Vol. 38, No. 2, Arms, Alliances, and Cooperation:Formal Models and Empirical Tests (Jun., 1994), pp. 270-297. |
Phillips .Warren and Richard Rimkunas. “The Concept of Crisis in International Politics”. Journal of Peace Research, Vol. 15, No. 3 (1978), pp. 259-272. |
Powell, Robert. “Crisis Bargaining, Escalation, and MAD.” The American Political Science Review, Vol. 81, No. 3 (Sep., 1987), pp. 717-736. |
Reed, Taylor. Leadership Analysis Decision Making in Syria. United States:UMI Dissertation Publishing, 2010. |
Rosenthal, Uriel, Alexander Kouzmin. ”Crisis and Crisis Managament: Toward Comprehensive Goverment Decision Making”. Journal of Public Administration Research and Theory, Vol. 7 Issue 2:2, 1997: 277-304. |
Scarborough, Grace Iusi.” Polarity, Power, and Risk in International Disputes”. The Journal of Conflict Resolution, Vol. 32, No. 3 (Sep., 1988), pp. 511-533. |
Schelling, Thomas C..”Confidence in Crisis”. International Security, Vol. 8, No. 4 (Spring, 1984), pp. 55-66. |
Scott ,Len and Steve Smith. “Lessons of October: Historians, Political Scientists, Policy-Makers and the Cuban Missile Crisis”. International Affairs, (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol. 70, No. 4(Oct., 1994), pp. 659-684. |
Slantchev, Branislav L.” Military Coercion in Interstate Crises". The American Political Science Review, Vol. 99, No. 4 (Nov., 2005), pp. 533-547. |
Smith, Alastair ,”International Crises and Domestic Politics”. The American Political Science Review, Vol. 92, No. 3 (Sep., 1998), pp. 623-638. |
Smith, Alastair. “Testing Theories of Strategic Choice: The Example of Crisis Escalation”. American Journal of Political Science, Vol. 43, No. 4 (Oct., 1999), pp. 1254-1283. |
Stein,Janice Gross. “Crisis Management: Looking Back to Look Forward”. Political Psychology, Vol. 29, No. 4, 2008,553-569. |
Stork ,Joe and Ann M. Lesch. “Background to the Crisis: Why War?”. Middle East Report, No. 167, On the Edge of War (Nov. - Dec., 1990), pp. 11-18. |
Wallace ,Michael D. and Peter Suedfeld. “Leadership Performance in Crisis: The Longevity-Complexity Link”. International Studies Quarterly, Vol. 32, No. 4 (Dec., 1988), pp. 439-451. |
Wallace ,Michael D., Peter Suedfeld and Kimberley Thachuk. “Political Rhetoric of Leaders under Stress in the Gulf Crisis.” The Journal of Conflict Resolution, Vol. 37, No. 1 (Mar., 1993), pp. 94-107. |
Wayne, R. Martin. “The Measurement of International Military Commitments for Crisis Early Warning”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 151-180. |
Wilcox, Clyde. Aiji Tanaka and Dee Allsop.”World Opinion in the Gulf Crisis”. The Journal of Conflict Resolution. Vol. 37, No. 1 (Mar., 1993), pp. 69-93. |
Wilkenfeld, Jonathan. “Trigger-Response Transitions in Foreign Policy Crises, 1929-1985”. Journal of Conflict Resolution 1991 35: 143. |
Wilkenfeld,Jonathan and Michael Brecher. “International Crises, 1945-1975: The UN Dimension”. International Studies Quarterly, Vol. 28, No. 1 (Mar., 1984), pp. 45-67. |
Young, Robert A. “Perspectives on International Crisis: Introduction”. International Studies Quarterly, Vol. 21, No. 1, Special Issue on International Crisis:Progress and Prospects for Applied Forecasting and Management (Mar., 1977), pp. 5-13. |
Proje ekibimizden Ümran Üçbaş Gürses'in hazırlamış olduğu "Neoklasik Realizm ve Türkiye de Dış Politikanın Süreçsel Analizi" doktora tez çalışması 17 Haziran 2020 tarihinde gerçekleştirilen savunma toplantısında jüri üyelerimiiz tarafından değerlendirilerek oybirliği ile başarılı bulundu. Dr. Ümran Üçbaş Gürses'e akademik başarılarının sürmesi dileğiyle projemize katkıları için teşekkür ederiz.
Doktora tez izleme ve savunma jürisinde yer alarak değerli görüşlerini ve desteklerini bizlerle paylaşan öğretim üyelerimize içtenlikle teşekkür ederiz.
Dr. Ümran Üçbaş Gürses'in hazırlamış olduğu "Neoklasik Realizm ve Türkiye de Dış Politikanın Süreçsel Analizi" başlıklı doktora tezi “Türkiye’de Dış Politika Krizlerinde Karar Verme ve Kriz Yönetimi Süreç Analizi” başlıklı TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No: 112K172) ve Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü'nce (Proje No: 2014-02-03-DOP01) desteklenmiştir.
Sertaç Hami Başeren (Y. Haz.), Doğu Akdeniz'de Hukuk ve Siyaset, Ankara: A.Ü. SBF Yay., 2013.
Fuat Aksu, Türk Dış Politikasında Zorlayıcı Diplomasi, İstanbul: Bağlam Yayınları, 2008.
Özlem Doruk, Zorlayıcı Diplomasi Örneği Olarak Suriye Krizi, YTÜ SBU Lisans Bitirme Tezi, 2007.
Güç kullanımı uzun yıllar devletler tarafından politik çıkarlara ulaşmak için bir araç olarak kullanılmıştır. Güç kullanımının yasaklanması ise, BM Antlaşması ile gerçekleşmiş ve birtakım istisnalar dışında yasaklanmıştır. Öte yandan devletler uluslararası olaylara yön vermek amacıyla gücü farklı şekillerde kullanabilmektedir. Bunlardan biri gerçek güç kullanımı, diğeri ise gizli güç kullanımı ya da gücün zorlayıcı kullanımı’dır. Gerçek güç kullanımının en yoğun ve kapsamlı şekli olan savaş ile gücün zorlayıcı kullanımı olarak ele alınan caydırıcılık ve zorlama devletlerin dış politika arası olarak kullandıkları belli başlı yöntemlerdir. Bunlardan zorlama yöntemi, aktörlerin amaçlarına göre şantaj ve zorlayıcı diplomasi olmak üzere iki farklı strateji bağlamında değerlendirilmektedir.
Beste Güleryüz, "Uluslararası Hukuk Açısından İsral'in Mavi Marmara Gemisine Müdahalesi", YTÜ SBU Lisans Bitirme Tezi, 2013.
HAVA KUVVETLERİ KOMUTANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | HV.K.K | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 4 Şubat 1944 | 7 Haziran 1950 | M.Zeki DOĞAN |
2 | 12 Haziran 1950 | 20 Nisan 1953 | Muzaffer GÖKSENİN |
3 | 21 Nisan 1953 | 23 Eylül 1957 | Fevzi UÇANER |
4 | 17 Ekim 1957 | 1 Mayıs 1959 | H. Suphi GÖKER |
5 | 1 Mayıs 1959 | 27 Mayıs 1960 | Tekin ARIBURUN |
6 | 27 Mayıs 1960 | 4 Ağustos 1960 | İhsan ORGUN |
7 | 4 Ağustos 1960 | 1 Haziran 1961 | İrfan TANSEL |
8 | 1 Haziran 1961 | 19 Haziran 1961 | Süleyman TULGAN |
9 | 19 Haziran 1961 | 16 Ağustos 1968 | İrfan TANSEL |
10 | 18 Ağustos 1968 | 29 Ağustos 1969 | Reşat MATER |
11 | 29 Ağustos 1969 | 25 Ağustos 1973 | Muhsin BATUR |
12 | 25 Ağustos 1973 | 5 Mart 1976 | Emin ALPKAYA |
13 | 24 Nisan 1976 | 23 Temmuz 1976 | Cemil ENGİN |
14 | 23 Temmuz 1976 | 21 Ağustos 1978 | Ethem R. AYAN |
15 | 21 Ağustos 1978 | 6 Aralık 1983 | Tahsin ŞAHİNKAYA |
16 | 6 Aralık 1983 | 22 Ağustos 1986 | Halil SÖZER |
17 | 22 Ağustos 1986 | 22 Ağustos 1988 | Cemil ÇUHA |
18 | 22 Ağustos 1988 | 20 Ağustos 1990 | Safter NECİOĞLU |
19 | 20 Ağustos 1990 | 20 Ağustos 1992 | Siyami TAŞTAN |
20 | 20 Ağustos 1992 | 18 Ağustos 1995 | HALİS BURHAN |
21 | 18 Ağustos 1995 | 28 Ağustos 1997 | Ahmet ÇÖREKÇİ |
22 | 28 Ağustos 1997 | 25 Ağustos 1999 | İlhan KILIÇ |
23 | 25 Ağustos 1999 | 23 Ağustos 2001 | Ergin CELASİN |
24 | 23 Ağustos 2001 | 27 Ağustos 2003 | Cumhur ASPARUK |
25 | 27 Ağustos 2003 | 25 Ağustos 2005 | H.İbrahim FIRTINA |
26 | 25 Ağustos 2005 | 23 Ağustos 2007 | Faruk CÖMERT |
27 | 23 Ağustos 2007 | 25 Ağustos 2009 | Aydoğan BABAOĞLU |
28 | 25 Ağustos 2009 | 29 Temmuz 2011 | Hasan AKSAY |
29 | 4 Ağustos 2011 | 22 Ağustos 2013 | Mehmet ERTEN |
30 | 22 Ağustos 2013 | 14 Ağustos 2015 | Akın ÖZTÜRK |
31 | 14 Ağustos 2013 | 22 Ağustos 2017 | Abidin ÜNAL |
32 | 22 Ağustos 2017 | - | Hasan KÜÇÜKAKYÜZ |
DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | DZ.K.K | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 1 Temmuz 1949 | 6 Haziran 1950 | Mehmet Ali ÜLGEN |
2 | 13 Haziran 1950 | 12 Eylül 1957 | Sadık ALTINCAN |
3 | 12 Eylül 1957 | 2 Temmuz 1960 | Fahri S.KORUTÜRK |
4 | 20 Haziran 1960 | 20 Haziran 1961 | Zeki ÖZAK |
5 | 20 Haziran 1961 | 16.08.1968 | Necdet URAN |
6 | 16 Haziran 1968 | 30 Ağustos 1972 | Celal EYİCEOĞLU |
7 | 30 Ağustos 1972 | 23 Ağustos 1974 | Kemal KAYACAN |
8 | 23 Ağustos 1974 | 9 Ağustos 1977 | Hilmi FIRAT |
9 | 9 Ağustos 1977 | 10 Ağustos 1980 | Bülend ULUSU |
10 | 10 Ağustos 1980 | 6 Aralık 1983 | Nejat TÜMER |
11 | 6 Aralık 1983 | 22 Ağustos 1986 | Zahit ATAKAN |
12 | 22 Ağustos 1986 | 22 Ağustos 1988 | Emin GÖKSAN |
13 | 22 Ağustos 1988 | 20 Ağustos 1990 | Orhan KARABULUT |
14 | 20 Ağustos 1990 | 20 Ağustos 1992 | İrfan TINAZ |
15 | 20 Ağustos 1992 | 18 Ağustos 1995 | Vural BAYAZIT |
16 | 18 Ağustos 1995 | 29 Ağustos 1997 | Güven ERKAYA |
17 | 29 Ağustos 1997 | 26 Ağustos 1999 | Salim DERVİŞOĞLU |
18 | 26 Ağustos 1999 | 24 Ağustos 2001 | İlhami ERDİL |
19 | 24 Ağustos 2001 | 28 Ağustos 2003 | Bülent ALPKAYA |
20 | 28 Ağustos 2003 | 26 Ağustos 2005 | Özden ÖRNEK |
21 | 26 Ağustos 2005 | 24 Ağustos 2007 | Yener KARAHANOĞLU |
22 | 24 Ağustos 2007 | 26 Ağustos 2009 | Metin ATAÇ |
23 | 26 Ağustos 2009 | 29 Temmuz 2011 | Uğur YİĞİT |
24 | 4 Ağustos 2011 | 23 Ağustos 2013 | E. Murat BİLGEL |
25 | 23 Ağustos 2013 | 22 Ağustos 2017 | Bülent BOSTANOĞLU |
25 | 22 Ağustos 2017 | Adnan ÖZBAL |
KARA KUVVETLERİ KOMUTANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | K.K.K. | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 1 Temmuz 1949 | 5 Haziran 1950 | Mehmet Nuri YAMUT |
2 | 6 Haziran 1950 | 7 Mayıs 1951 | Kurtcebe NOYAN |
3 | 28 Aralık 1951 | 15 Ocak 1954 | Şükrü KANATLI |
4 | 6 Nisan 1954 | 28 Mayıs 1954 | Ahmet Nurettin BARANSEL |
5 | 10 Temmuz 1954 | 25 Nisan 1955 | Abdülkadir SEVEN |
6 | 13 Eylül 1955 | 6 Haziran 1956 | İ.Hakkı TUNABOYLU |
7 | 25 Haziran 1956 | 16 Eylül 1957 | Ahmet Nurettin AKNOZ |
8 | 30 Kasım 1957 | 28 Temmuz 1958 | İ.Necati TACAN |
9 | 1 Ağustos 1958 | 21 Ağustos 1958 | Mustafa Rüştü ERDELHUN |
10 | 21 Ağustos 1958 | 2 Haziran 1960 | Cemal GÜRSEL |
11 | 3 Haziran 1960 | 2 Ağustos 1960 | Cevdet SUNAY |
12 | 4 Ağustos 1960 | 6 Ocak 1961 | Mehmet Muzaffer ALANKUŞ |
13 | 6 Mart 1961 | 26 Haziran 1961 | Celal ALKOÇ |
14 | 31 Ağustos 1961 | 23 Şubat 1962 | Muhittin ÖNÜR |
15 | 23 Şubat 1962 | 28 Ağustos 1964 | Mehmet Ali KESKİNER |
16 | 28 Ağustos 1964 | 15 Mart 1966 | A.Cemal TURAL |
17 | 21 Mart 1966 | 23 Ağustos 1968 | Ahmet Refik YILMAZ |
18 | 23 Ağustos 1968 | 16 Mart 1969 | Memduh TAĞMAÇ |
19 | 18 Mart 1969 | 28 Ağustos 1969 | Fikret ESEN |
20 | 28 Ağustos 1969 | 28 Ağustos 1970 | Nazmi KARAKOÇ |
21 | 28 Ağustos 1970 | 28 Ağustos 1972 | Ö.Faruk GÜRLER |
22 | 28 Ağustos 1972 | 7 Mart 1973 | Semih SANCAR |
23 | 7 Mart 1973 | 1 Nisan 1976 | Eşref AKINCI |
24 | 29 Mart 1976 | 1 Haziran 1977 | N.Kemal ERSUN |
25 | 1 Haziran 1977 | 4 Eylül 1977 | Semih SANCAR |
26 | 5 Eylül 1977 | 6 Mart 1978 | Kenan EVREN |
27 | 9 Mart 1978 | 1 Temmuz 1983 | Nurettin ERSİN |
28 | 1 Temmuz 1983 | 6 Aralık 1983 | Necdet ÜRUĞ |
29 | 6 Aralık 1983 | 12 Ağustos 1985 | Ali Haydar SALTIK |
30 | 12 Ağustos 1985 | 2 Temmuz 1987 | Necdet ÖZTORUN |
31 | 2 Temmuz 1987 | 24 Temmuz 1987 | Necip TORUMTAY |
32 | 24 Temmuz 1987 | 1 Eylül 1989 | M.Kemal YAMAK |
33 | 23 Ağustos 1989 | 6 Aralık 1990 | Doğan GÜREŞ |
34 | 1 Ocak 1991 | 30 Ağustos 1993 | Muhittin FİSUNOĞLU |
35 | 30 Ağustos 1993 | 30 Ağustos 1994 | İsmail H.KARADAYI |
36 | 30 Ağustos 1994 | 27 Ağustos 1996 | M.Hikmet BAYAR |
37 | 27 Ağustos 1996 | 28 Ağustos 1997 | Hikmet KÖKSAL |
38 | 28 Ağustos 1997 | 27 Ağustos 1998 | Hüseyin KIVRIKOĞLU |
39 | 27 Ağustos 1998 | 25 Ağustos 2000 | Atilla ATEŞ |
40 | 27 Ağustos 2000 | 29 Ağustos 2002 | Hilmi ÖZKÖK |
41 | 27 Ağustos 2002 | 29 Ağustos 2004 | Aytaç YALMAN |
42 | 29 Ağustos 2004 | 25 Ağustos 2006 | Yaşar BÜYÜKANIT |
43 | 25 Ağustos 2006 | 27 Ağustos 2008 | İlker BAŞBUĞ |
44 | 27 Ağustos 2008 | 25 Ağustos 2010 | Işık KOŞANER |
45 | 25 Ağustos 2010 | 29 Temmuz 2011 | Erdal CEYLANOĞLU |
46 | 29 Temmuz 2011 | 4 Ağustos 2011 | Necdet ÖZEL |
47 | 10 Ağustos 2011 | 23 Ağustos 2013 | Hayri KIVRIKOĞLU |
48 | 23 Ağustos 2013 | 17 Ağustos 2015 | Hulusi AKAR |
49 | 17 Ağustos 2015 | 23 Ağustos 2017 | Salih Zeki ÇOLAK |
50 | 23 Ağustos 2017 | 10 Temmuz 2018 | Yaşar GÜLER |
51 | 10 Temmuz 2018 | Ümit DÜNDAR |
MİLLİ GÜVENLİK KURULU | ||||
DÖNEM NUMARASI | NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | MGK GENEL SEKRETERİ | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | ||
1933-1949 Dönemi "Yüksek Müdafaa Meclisi Umumi Katipliği" | 1 | 9 Nisan 1938 | 28 Ağustos 1939 | Tevfik ERDÖNMEZ |
2 | 28 Ağustos 1939 | 13 Haziran 1940 | Galip TÜRKER | |
3 | 13 Haziran 1940 | 21 Nisan 1941 | M.Rasim AKTAĞUN | |
4 | 1 Nisan 1942 | 9 Ağustos 1942 | Hüseyin Avni ÜLER | |
5 | 18 Mart 1943 | 1 Mayıs 1945 | Mümtaz AKTAY | |
6 | 3 Mayıs 1945 | 14 Temmuz 1945 | M.Rıfat MATARACI | |
7 | 28 Şubat 1946 | 10 Nisan 1946 | Muzaffer ERGÜDER | |
8 | 10 Nisan 1946 | 14 Temmuz 1948 | Fuat ERDEM | |
9 | 27 Eylül 1948 | 1 Temmuz 1949 | Kurtcebe NOYAN | |
1949-1962 Dönemi "Milli Savunma Yüksek Kurulu ve Genel Sekreterliği" | 10 | 11 Temmuz 1949 | 28 Nisan 1950 | Yümnü ÜRESİN |
11 | 25 Mayıs 1950 | 6 Haziran 1950 | Kurtcebe NOYAN | |
12 | 13 Haziran 1950 | 6 Eylül 1951 | Mahmut BERKÖZ | |
13 | 4 Ekim 1951 | 5 Kasım 1952 | İzzet AKSALUR | |
14 | 5 Kasım 1952 | 29 Eylül 1955 | Nazmi ATAÇ | |
15 | 24 Ocak 1956 | 29 Ağustos 1956 | Enver AKA | |
16 | 4 Eylül 1956 | 31 Temmuz 1959 | Selahattin SELIŞIK | |
17 | 10 Eylül 1959 | 4 Ağustos 1960 | Vedat GARAN | |
18 | 16 Eylül 1960 | 28 Kasım 1960 | Celal ERİKAN | |
19 | 29 Kasım 1960 | 12 Şubat 1961 | Mahmut DEMİRCİOĞLU | |
20 | 13 Şubat 1961 | 24 Eylül 1961 | Tarık DEMİROĞLU | |
21 | 25 Eylül 1961 | 18 Ekim 1961 | Nüzhet AKINCILAR | |
1962'den sonra ise "Milli Güvenlik Kurulu ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği" olarak isimlendirildiğini görüyoruz. | 22 | 23 Kasım 1961 | 14 Ağustos 1962 | M. Şevket OZAN |
23 | 14 Ağustos 1962 | 11 Temmuz 1966 | Refet ÜLGENALP | |
24 | 18 Temmuz 1966 | 30 Ağustos 1969 | Kemalaetin GÖKAKIN | |
25 | 30 Ağustos 1969 | 30 Ağustos 1970 | Haydar OLCAYNOYAN | |
26 | 28 Ağustos 1970 | 28 Ağustos 1972 | Emin ALPKAYA | |
27 | 28 Ağustos 1972 | 30 Ağustos 1975 | Nahit ÖZGÜR | |
28 | 24 Ağustos 1975 | 1 Ocak 1976 | N. Kemal ERSUN | |
29 | 5 Ocak 1976 | 30 Ağustos 1977 | Nurettin ERSİN | |
30 | 5 Eylül 1977 | 24 Ağustos 1978 | Tahsin ŞAHİNKAYA | |
31 | 25 Ağustos 1978 | 8 Ağustos 1980 | Arif AKDOĞANLAR | |
32 | 18 Ağustos 1980 | 8 Ekim 1980 | Halil SÖZER | |
33 | 8 Ekim 1980 | 30 Ağustos 1981 | Talat ÇETİNELİ | |
34 | 24 Ağustos 1981 | 30 Ağustos 1985 | Halit Nusret TOROSLU | |
35 | 19 Ağustos 1985 | 20 Ağustos 1986 | Orhan KARABULUT | |
36 | 21 Ağustos 1986 | 30 Ağustos 1987 | Hüsnü ÇELENKLER | |
37 | 26 Ağustos 1987 | 22 Ağustos 1988 | İrfan TINAZ | |
38 | 22 Ağustos 1988 | 30 Ağustos 1990 | Sabri YİRMİBEŞOĞLU | |
39 | 21 Ağustos 1990 | 30 Ağustos 1992 | Nezihi ÇAKAR | |
40 | 21 Ağustos 1992 | 9 Ağustos 1993 | Ahmet ÇÖREKÇİ | |
41 | 22 Ağustos 1993 | 17 Ağustos 1995 | Doğan BAYAZIT | |
42 | 17 Ağustos 1995 | 27 Ağustos 1997 | İlhan KILIÇ | |
43 | 27 Ağustos 1997 | 24 Ağustos 1999 | Ergin CELASİN | |
44 | 27 Ağustos 1999 | 26 Ağustos 2001 | Cumhur ASPARUK | |
45 | 26 Ağustos 2001 | 26 Ağustos 2003 | Tuncer KILINÇ | |
46 | 26 Ağustos 2003 | 16 Ağustos 2004 | Şükrü SARIIŞIK | |
47 | 1 Ekim 2004 | 16 Temmuz 2007 | M. Yiğit ALPOGAN | |
48 | 1 Kasım 2007 | 25 Ocak 2010 | Tahsin BURCUOĞLU | |
49 | 1 Nisan 2010 | 26 Nisan 2012 | Serdar KILIÇ | |
50 | 27 Nisan 2012 | 25 Eylül 2014 | Muammer TÜRKER | |
51 | 25 Eylül 2014 | Seyfullah HACIMÜFTÜOĞLU | ||
52 |
T.C. CUMHURBAŞKANLARI
|
|||
No | BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİRİŞ TARİHİ | ADI SOYADI |
1 | 23 Kasım 1923 | 10 Kasım 1938 | MUSTAFA KEMAL ATATÜRK |
2 | 11 Kasım 1938 | 22 Mayıs 1950 | İSMET İNÖNÜ |
3 | 22 Mayıs 1950 | 27 Mayıs 1960 | CELAL BAYAR |
4 | 27 Mart 1960 | 28 Mart 1966 | CEMAL GÜRSEL |
5 | 28 Mart 1966 | 28 Mart 1973 | CEVDET SUNAY |
6 | 6 Nisan 1973 | 6 Nisan 1980 | FAHRİ KORUTÜRK |
7 | 9 Kasım 1982 | 9 Kasım 1989 | KENAN EVREN |
8 | 9 Kasım 1989 | 17 Nisan 1993 | TURGUT ÖZAL |
9 | 16 Mayıs 1993 | 16 Mayıs 2000 | SÜLEYMAN DEMİREL |
10 | 16 Mayıs 2000 | 28 Ağustos 2007 | AHMET NECDET SEZER |
11 | 28 Ağustos 2007 | 28 Ağustos 2014 | ABDULLAH GÜL |
12 | 28 Ağustos 2014 | RECEP TAYYİP ERDOĞAN | |
LİSTE ADI "CUMHUR" | |||
* KAYNAK TC CUMHURBAŞKANLIĞI RESMİ WEB SAYFASI |
Genelkurmay Başkanları Listesi
GENEL KURMAY BAŞKANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | GNKUR BŞK. | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 3 Kasım 1920 | 10 Kasım 1921 | İSMET İNÖNÜ |
2 | 3 Nisan 1921 | 12 Ocak 1944 | FEVZİ ÇAKMAK |
3 | 12 Ocak 1944 | 30 Temmuz 1946 | M. KAZIM ORBAY |
4 | 1 Ağustos 1946 | 8 Haziran 1949 | SALİH OMURTAK |
5 | 10 Haziran 1949 | 6 Haziran 1950 | A. NAFİZ GÜRMAN |
6 | 5 Haziran 1950 | 10 Nisan 1954 | M. NURİ YAMUT |
7 | 28 Mayıs 1954 | 25 Ağustos 1955 | A. NURETTİN BARANSEL |
8 | 25 Ağustos 1955 | 10 Ekim 1957 | İ. HAKKI TUNABOYLU |
9 | 11 Ekim 1957 | 22 Ağustos 1958 | İ. FEYZİ MENGÜÇ |
10 | 23 Ağustos 1958 | 27 Mayıs 1960 | M. RÜŞTÜ ERDELHUN |
11 | 3 Haziran 1960 | 4 Ağustos 1960 | RAGIP GÜMÜŞPALA |
12 | 4 Ağustos 1960 | 16 Mart 1966 | CEVDETSUNAY |
13 | 16 Mart 1966 | 16 Mart 1969 | A. CEMAL TURAL |
14 | 16 Mart 1969 | 29 Ağustos 1972 | MEMDUH TAĞMAÇ |
15 | 29 Ağustos 1972 | 6 Mart 1973 | Ö. FARUK GÜRLER |
16 | 6 Mart 1973 | 7 Mart 1978 | SEMİH SANCAR |
17 | 7 Mart 1978 | 1 Temmuz 1983 | A. KENAN EVREN |
18 | 1 Temmuz 1983 | 6 Aralık 1983 | NURETTİN ERSİN |
19 | 6 Aralık 1983 | 2 Temmuz 1987 | M.NECDET ÜRUĞ |
20 | 24 Temmuz 1987 | 3 Aralık 1990 | NECİP TORUMTAY |
21 | 6 Aralık 1990 | 30 Ağustos 1994 | DOĞAN GÜREŞ |
22 | 30 Ağustos 1994 | 30 Ağustos 1998 | İ.HAKKI KARADAYI |
23 | 30 Ağustos 1998 | 28 Ağustos 2002 | HÜSEYİN KIVRIKOĞLU |
24 | 28 Ağustos 2002 | 28 Ağustos 2006 | HİLMİ ÖZKÖK |
25 | 28 Ağustos 2006 | 28 Ağustos 2008 | YAŞAR BÜYÜKANIT |
26 | 28 Ağustos 2008 | 27 Ağustos 2010 | İlker BAŞBUĞ |
27 | 27 Ağustos 2010 | 29 Temmuz 2011 | Işık KOŞANER |
28 | 29 Temmuz 2011 | 18 Ağustos 2015 | Necdet ÖZEL |
29 | 18 Ağustos 2015 | 10 Temmuz 2018 | Hulusi AKAR |
30 | 10 Temmuz 2018 | Yaşar GÜLER |
SAVUNMA BAKANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | SAVUNMA BAKANI | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 3 Mayıs 1920 | 5 Ağustos 1921 | Mustafa Fevzi ÇAKMAK |
2 | 5 Ağustos 1921 | 10 Ocak 1922 | İbrahim Refet BELE |
3 | 10 Ocak 1922 | 21 Kasım 1924 | Kazım ÖZALP |
4 | 22 Kasım 1924 | 3 Mart 1925 | Ali Fethi OKYAR |
5 | 4 Mart 1925 | 1 Kasım 1927 | Mehmet Recep PEKER |
6 | 1 Kasım 1927 | 25 Aralık 1930 | Mustafa Abdülhalik RENDA |
7 | 29 Aralık 1930 | 1 Mart 1935 | Zekai APAYDIN |
1 Mart 1935 | 18 Ocak 1939 | Kazım ÖZALP | |
8 | 18 Ocak 1939 | 5 Nisan 1940 | Ahmet Naci TINAZ |
9 | 5 Nisan 1940 | 12 Kasım 1941 | Saffet ARIKAN |
10 | 12 Kasım 1941 | 7 Ağustos 1946 | Ali Rıza ARTUNKAL |
11 | 7 Ağustos 1946 | 5 Eylül 1947 | Cemil Cahit TOYDEMİR |
12 | 5 Eylül 1947 | 5 Haziran 1948 | Münir BİRSEL |
13 | 5 Haziran 1948 | 10 Haziran 1948 | Hasan SAKA (Vekaleten) |
14 | 10 Haziran 1948 | 22 Mayıs 1950 | Hüsnü ÇAKIR |
15 | 22 Mayıs 1950 | 9 Mart 1951 | Refik Şevket İNCE |
16 | 9 Mart 1951 | 10 Kasım 1952 | Ahmet Hulusi KÖYMEN |
17 | 10 Kasım 1952 | 1 Kasım 1953 | Ali Seyfi KURTBEK |
18 | 1 Kasım 1953 | 17 Mayıs 1954 | Kenan YILMAZ |
19 | 17 Mayıs 1954 | 15 Eylül 1955 | İbrahim Ethem MENDERES |
20 | 15 Eylül 1955 | 9 Aralık 1955 | Mehmet Fuad KÖPRÜLÜ(Vekaleten) |
21 | 9 Aralık 1955 | 28 Temmuz 1957 | Adnan MENDERES(Vekaleten) |
22 | 28 Temmuz 1957 | 19 Ocak 1958 | Hasan Şemi ERGİN |
19 Ocak 1958 | 27 Mayıs 1960 | İbrahim Ethem MENDERES | |
23 | 30 Mayıs 1960 | 9 Haziran 1960 | Cemal GÜRSEL |
24 | 9 Haziran 1960 | 22 Ekim 1960 | Fahrettin ÖZDİLEK |
25 | 22 Ekim 1960 | 5 Ocak 1961 | Hüseyin ATAMAN |
26 | 5 Ocak 1961 | 3 Temmuz 1961 | Muzaffer ALANKUŞ |
27 | 20 Kasım 1961 | 20 Şubat 1965 | İlhami SANCAR |
28 | 20 Şubat 1965 | 10 Ağustos 1965 | Hasan DİNÇER |
29 | 10 Ağustos 1965 | 27 Ekim 1965 | Mustafa Hazım DAĞLI |
30 | 27 Ekim 1965 | 26 Mart 1971 | Ahmet TOPALOĞLU |
31 | 26 Mart 1971 | 22 Mayıs 1972 | Ferit MELEN |
32 | 22 Mayıs 1972 | 15 Nisan 1973 | Mehmet İZMEN |
15 Nisan 1973 | 26 Ocak 1974 | İlhami SANCAR | |
33 | 26 Ocak 1974 | 17 Kasım 1974 | Hasan Esat IŞIK |
17 Kasım 1974 | 31 Mart 1975 | İlhami SANCAR | |
31 Mart 1975 | 21 Haziran 1977 | Ferit MELEN | |
21 Haziran 1977 | 21 Temmuz 1977 | Hasan Esat IŞIK | |
34 | 21 Temmuz 1977 | 18 Ekim 1977 | Sadettin BİLGİÇ |
35 | 14 Ekim 1977 | 28 Ekim 1977 | Cihat BİLGEHAN (Vekaleten) |
36 | 1 Kasım 1977 | 5 Ocak 1978 | Turhan KAPANLI |
5 Ocak 1978 | 16 Ocak 1979 | Hasan Esat IŞIK | |
37 | 16 Ocak 1979 | 12 Kasım 1979 | Neşet AKMANDOR |
38 | 12 Kasım 1979 | 12 Eylül 1980 | Ahmet İhsan BİRİNCİOĞLU |
39 | 20 Eylül 1980 | 13 Aralık 1983 | Ümit Haluk BAYÜLKEN |
40 | 13 Aralık 1983 | 21 Aralık 1987 | Zeki YAVUZTÜRK |
41 | 21 Aralık 1987 | 30 Mart 1989 | Ercan VURALHAN |
42 | 30 Mart 1989 | 19 Ekim 1990 | İ.Safa GİRAY |
43 | 19 Ekim 1990 | 28 Ekim 1990 | Güneş TANER(Vekaleten) |
44 | 28 Ekim 1990 | 22 Şubat 1991 | Hüsnü DOĞAN |
45 | 1 Mart 1991 | 23 Haziran 1991 | Mehmet YAZAR |
46 | 23 Haziran 1991 | 20 Kasım 1991 | H.Barlas DOĞU |
47 | 20 Kasım 1991 | 24 Ekim 1993 | Nevzat AYAZ |
48 | 24 Ekim 1993 | 5 Ekim 1995 | Mehmet GÖLHAN |
49 | 5 Ekim 1995 | 6 Mart 1996 | Vefa TANIR |
50 | 6 Mart 1996 | 28 Haziran 1996 | M.Oltan SUNGURLU |
51 | 28 Haziran 1996 | 30 Haziran 1997 | Turhan TAYAN |
52 | 30 Haziran 1997 | 11 Ocak 1999 | İsmet SEZGİN |
53 | 11 Ocak 1999 | 28 Mayıs 1999 | Hikmet Sami TÜRK |
54 | 28 Mayıs 1999 | 18 Kasım 2002 | Sabahattin ÇAKMAKOĞLU |
55 | 19 Kasım 2002 | 7 Temmuz 2011 | M. Vecdi GÖNÜL |
56 | 7 Temmuz 2011 | 1 Temmuz 2015 | İsmet YILMAZ |
57 | 1 Temmuz 2015 | 24 Kasım 2015 | M. Vecdi GÖNÜL |
58 | 24 Kasım 2015 | 24 Mayıs 2016 | İsmet YILMAZ |
59 | 24 Mayıs 2016 | 19 Temmuz 2017 | Fikri IŞIK |
60 | 19 Temmuz 2017 | 10 Temmuz 2018 | Nurettin CANİKLİ |
61 | 10 Temmuz 2018 | Hulusi AKAR |
DIŞİŞLERİ MÜSTEŞARLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | DIŞİŞLER MÜSTEŞARI | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 25 Nisan 1920 | 3 Eylül 1923 | Suat Bey [Davaz] |
2 | 4 Eylül 1923 | 27 Şubat 1926 | Tevfik Kamil Bey [Koperler] |
3 | 27 Şubat 1926 | 22 Ağustos 1926 | Ahmet Hikmet [Müftüoğlu] |
4 | 22 Ağustos 1926 | 26 Ekim 1927 | Ali Şevki [Berker] |
5 | 1 Temmuz 1929 | 16 Ağustos 1943 | Numan Fırat [Menemencioğlu] |
6 | 16 Ağustos 1943 | 15 Ekim 1945 | Cevat Açıkalın |
7 | 15 Ekim 1945 | 25 Ağustos 1947 | Feridun Cemal Erkin |
8 | 25 Ağustos 1947 | 16 Temmuz 1949 | Fuat Carım |
9 | 16 Temmuz 1949 | 20 Şubat 1952 | Faruk Zihni Akdur |
10 | 20 Şubat 1952 | 26 Ağustos 1954 | Cevat Açıkalın |
11 | 26 Ağustos 1954 | 2 Nisan 1957 | Muharrem Nuri Birgi |
12 | 2 Nisan 1957 | 12 Mart 1960 | Melih Esenbel |
13 | 12 Mart 1960 | 30 Mayıs 1960 | Selim Fuat Sarper |
14 | 30 Mayıs 1960 | 16 Ağustos 1960 | Zeki Kuneralp |
15 | 16 Ağustos 1960 | 28 Mart 1963 | Namık Yolga |
16 | 28 Mart 1963 | 5 Ekim 1964 | Fuat Bayramoğlu |
17 | 5 Ekim 1964 | 10 Temmuz 1966 | Ümit Haluk Bayülken |
18 | 10 Temmuz 1966 | 4 Ağustos 1969 | Zeki Kuneralp |
19 | 4 Ağustos 1969 | 25 Nisan 1972 | Orhan Eralp |
20 | 25 Nisan 1972 | 11 Eylül 1974 | İsmail Erez |
21 | 11 Eylül 1974 | 6 Temmuz 1979 | Şükrü Elekdağ |
22 | 6 Temmuz 1979 | 27 Ağustos 1980 | Özdemir Yiğit |
24 | 27 Ağustos 1980 | 2 Eylül 1982 | Kamuran Gürün |
25 | 2 Eylül 1982 | 18 Ocak 1985 | Ercüment Yavuzalp |
26 | 18 Ocak 1985 | Ocak 1987 | Nezdet Tezel |
27 | Ocak 1987 | Temmuz 1989 | Nüzhet Kandemir |
28 | Temmuz 1989 | Haziran 1991 | Tugay Özçeri |
29 | Haziran 1991 | Mayıs 1995 | Özdem Sanberk |
30 | Temmuz 1995 | Ekim 1997 | Onur Öymen |
31 | Kasım 1997 | Mart 2000 | Korkmaz Haktanır |
32 | Mart 2000 | Eylül 2001 | Faruk Loğoğlu |
33 | 1 Ekim 2001 | 28 Kasım 2004 | Uğur Ziyal |
34 | 1 Aralık 2004 | 15 Aralık 2006 | Ali Tuygan |
35 | 15 Aralık 2006 | 25 Ağustos 2009 | Ertuğrul Apakan |
36 | 25 Ağustos 2009 | 28 Ağustos 2015 | Feridun Sinirlioğlu |
37 | 28 Ağustos 2015 | 24 Kasım 2015 | Ahmt Muhtar Gün |
38 | 24 Kasım 2015 | 6 Ekim 2016 | Feridun Sinirlioğlu |
39 | 6 Ekim 2016 | 9 Ekim 2018 | Ümit Yalçın |
DIŞİŞLERİ BAKANLARI | |||
NUMARASI | GÖREV SÜRESİ | DIŞİŞLER BAKANI | |
BAŞLANGIÇ TARİHİ | BİTİŞ TARİHİ | ADI SOYADI | |
1 | 3 Mayıs 1920 | 8 Mayıs 1921 | Bekir Sami Bey |
2 | 9 Şubat 1921 | 16 Mayıs 1921 | Ahmet Muhtar Bey |
3 | 16 Mayıs 1921 | 25 Ekim 1922 | Yusuf Kemal Tengirşenk |
4 | 26 Ekim 1922 | 21 Kasım 1924 | İsmet İNÖNÜ |
5 | 22 Kasım 1924 | 4 Mart 1925 | Şükrü Kaya Bey |
6 | 4 Mart 1925 | 11 Kasım 1938 | Tevfik Rüştü Aras |
7 | 11 Kasım 1938 | 13 Ağustos 1942 | Şükrü Saraçoğlu |
8 | 13 Ağustos 1942 | 26 Haziran 1944 | Numan Menemencioğlu |
9 | 13 Eylül 1944 | 10 Eylül 1947 | Hasan Saka |
10 | 10 Eylül 1947 | 22 Mayıs 1950 | Necmettin Sadak |
11 | 22 Mayıs 1950 | 20 Haziran 1956 | Prof. Fuat Köprülü |
12 | 25 Kasım 1957 | 27 Mayıs 1960 | Fatin Rüştü Zorlu |
13 | 28 Mayıs 1960 | 16 Şubat 1962 | Selim R. Sarper |
14 | 1 Nisan 1962 | 20 Şubat 1965 | Feridun Cemal Erkin |
15 | 23 Şubat 1965 | 22 Ekim 1965 | Hasan Esat Işık |
16 | 27 Ekim 1965 | 12 Mart 1971 | İhsan Sabri Çağlayangil |
17 | 31 Ekim 1975 | 21 Haziran 1977 | İhsan Sabri Çağlayangil |
18 | 21 Haziran 1977 | 5 Ocak 1978 | İhsan Sabri Çağlayangil |
19 | 26 Mart 1971 | 3 Aralık 1971 | Osman Olcay |
20 | 11 Aralık 1971 | 25 Ocak 1974 | Ü. Haluk Bayülken |
21 | 25 Ocak 1974 | 7 Kasım 1974 | Prof. Turan Güneş |
22 | 13 Kasım 1974 | 30 Mart 1975 | Melih Esenbel |
23 | 21 Haziran 1977 | 21 Temmuz 1977 | Prof. Gündüz Ökçün |
24 | 5 Ocak 1978 | 12 Kasım 1979 | Prof. Gündüz Ökçün |
25 | 12 Kasım 1979 | 5 Eylül 1980 | Hayrettin Erkmen |
26 | 21.09.1980 | 24.11.1983 | İlter Türkmen |
27 | 13.12.1983 | 21.12.1987 | Vahit Melih Halefoğlu |
28 | 22.12.1987 | 20.02.1990 | Mesut Yılmaz |
29 | 22.02.1990 | 12.10.1990 | Prof. Dr. Ali Bozer |
30 | 12.10.1990 | 23.06.1991 | Ahmet Kurtcebe Alptemoçin |
31 | 23.06.1991 | 21.11.1991 | İ.Safa Giray |
32 | 21.11.1991 | 27.07.1994 | Hikmet Çetin |
33 | 27.07.1994 | 28.11.1994 | Mümtaz Soysal |
34 | 12.12.1994 | 27.03.1995 | Murat Karayalçın |
35 | 27.03.1995 | 06.10.1995 | Erdal İnönü |
36 | 06.10.1995 | 31.10.1995 | A. Coşkun Kırca |
37 | 31.10.1995 | 06.03.1996 | Deniz Baykal |
38 | 06.03.1996 | 28.06.1996 | Prof. Emre Gönensay |
39 | 28.06.1996 | 20.06.1997 | Prof. Dr. Tansu Çiller |
40 | 30.06.1997 | 18.04.1999 | İsmail Cem |
41 | 18.04.1999 | 11.07.2002 | İsmail Cem |
42 | 12.07.2002 | 19.11.2002 | Prof. Dr. Şükrü Sina Gürel |
43 | 19.11.2002 | 14.03.2003 | Yaşar Yakış |
44 | 14.03.2003 | 28.08.2007 | Abdullah Gül |
45 | 29.08.2007 | 02.05.2009 | Ali Babacan |
46 | 02.05.2009 | 29 Ağustos 2014 | Ahmet Davutoğlu |
47 | 29 Ağustos 2014 | 28 Ağustos 2015 | Mevlüt Çavuşoğlu |
48 | 28 Ağustos 2015 | 24 Kasım 2015 | Feridun Sinirlioğlu |
49 | 24 Kasım 2015 | Mevlüt Çavuşoğlu | |